2 noyabr – Jurnalistlarga qarshi jinoyatlar jazosiz qolishini to'xtatish xalqaro kuni

BMT Bosh Assambleyasining 2013 yil 18 dekabrda qabul qilingan rezolyutsiyasiga asosan, 2 noyabr sanasi dunyo miqyosida Jurnalistlarga qarshi jinoyatlar jazosiz qolishini to'xtatish xalqaro kuni deb e'lon qilingan.

Mazkur hujjatda BMTga a'zo barcha mamlakatlar jurnalistlarning xavfsiz faoliyat yuritishi uchun sharoit yaratish, axborot olishni kafolatlash va so'z erkinligini ta'minlash, jurnalistlarga nisbatan sodir etilgan jinoyatlar va huquq­buzarliklarga nisbatan zarur choralarni ko'rishga chaqiriladi.

Kafolat

Yangi O'zbekistonni barpo etishda jamiyat va   davlat boshqaruvi borasidagi tanqid yoki qarama-qarshi fikrlarga to'g'ri munosabatni shakllantirishda so'z erkinligi uchun xolis xizmat qiladigan axborot vositalari hamda jurnalistlar uchun, avvalambor konstitutsiyaviy kafolatlar juda muhim.

Shu bois, yurtimizda Konstitu­siyaviy qonun loyihasining 67-moddasiga ko'ra: OAV va jurnalistlarning faoliyatiga to'sqinlik qilish yoki aralashganlik uchun javobgarlik belgilanmoqda:

Davlat ommaviy axborot vositalari faoliyatining erkinligini, ularning axborotni izlash, olish, axborotdan foydalanish va uni tarqatishga bo'lgan huquqlari amalga oshirilishini kafolatlaydi.

Ommaviy axborot vositalarining va jurnalistlarning faoliyatiga to'sqinlik qilish yoki aralashish qonunga muvofiq javobgarlikka sabab bo'ladi.

Ommaviy axborot vositalari o'zlari taqdim etadigan axborotning to'g'riligi uchun javobgardir.

Raqamlarga murojaat qilamiz: 2012 yildan 2016 yilga qadar jahonda 530 nafar jurnalist o'ldirilgan. Eng ko'p qurbonlar tele va radiojurnalistlar hamda bosma OAV xodimlari orasida qayd etilgan. Jurnalistlar uchun eng xavfli hududlar – Arab mamlakatlari. Asosan xalqaro jurnalistlarning o'limi ovoza bo'lsa-da, halok bo'lganlarning 92 foizi – mahalliy muxbirlar. Ta'kidlash joizki, jurnalistlarga qarshi jinoyatlarning 90 foizi jazosiz qolmoqda!

BMT bosh kotibi Antoniu Guterrishning so'zlariga ko'ra, yana bir xavotirga asos bo'luvchi tendensiya – OAVda ishlovchi ayollarga qarshi zo'ravonlik holatlarining o'sishi bo'lib qolmoqda.

Jurnalistika —

jinoyat emas!

Antoniu Guterrish: “Jurnalistika – jinoyat emas. Jurnalistlarning va halok bo'lgan hamkasblarining mehnati bizga haqiqat hech qachon o'lmasligini eslatib turadi”.

So'rovnomaga ko'ra, butun dunyo odamlari OAV erkinligi mohiyati va qadrini tan olishmoqda. BMTda jurnalistlar himoyasi masalasi oldingi o'rinlarga chiqmoqda – u Bosh Assambleya va Xavfsizlik Kengashining kun tartibiga kiritilgan. YuNESKO tashabbusi bilan, Bosh Assambleya jurnalistlar xavfsizligini ta'minlashga oid chora-tadbirlar rejasini tasdiqladi va bu borada muayyan yutuqlarga erishildi. Ma'lumot erkinligi haqidagi qonunni qabul qilgan mamlakatlar soni besh yil ichida 90 tadan 112 taga oshdi. YuNESKOga a'zo mamlakatlarning 74 foizi jurnalistlar xavfsizligiga oid ma'lumotlarni taqdim etib keladi.

Ta'kidlash joizki, so'nggi 5-6 yilda mamlakatimizda matbuot va OAV vakillariga munosabat ijobiy tomonga o'zgardi. Ayniqsa, so'z va matbuot erkinligini ta'minlashda Davlatimiz rahbari tomonidan katta e'tibor qaratilayotgani quvonchli holdir.

Muhayyo TURDIALIYEVA,

O'zbekiston Jurnalistlar

uyushmasi mas'ul kotibi