Hamon to'ylarimiz obro'imizmi?

To'y va ta'ziyag'a sarf qilinaturg'on oqchalarimizni biz turoniylar ilm va din yo'lig'a sarf etsak, anqarib o'vrupoyilaridek taraqqiy etarmiz va o'zimizda obro'y va rivoj toparmiz. Yo'q hozirgi holimizg'a davom etsak, din va dunyog'a zillat va miskinatdan boshqa nasibamiz bo'lmaydir.

Mahmudxo'ja BEHBUDIY

To'y — ikki yoshning hayotini nikoh bilan bog'lash va o'zidan nasl qoldirish uchun qilinadigan an'anaviy marosim. Ammo “orzu-havas” qurboniga aylanayotgan ba'zi yurtdoshlarimiz xatti-harakatlari kishini o'yga toldiradi. Yuqorida Mahmudxo'ja Behbudiy hazratlarining shu xususda bildirgan fikrlarini bejiz keltirmadim. Demak, to'ydagi ortiqcha dabdababozliklar kecha yoki bugun kirib kelmagan. Qariyb bir asr muqaddam bildirilgan bu fikrlar hozirgi zamon to'ylariga ham “qolipdek” mos keladi.

To'yni hamma o'z sharoitidan kelib chiqib o'tkazadi. Ammo “Ko'rpasiga qarab oyoq uzatmaydiganlar” ham talaygina. “Odamlardan bolamning nima kami bor?”. “Ertaga el nima deydi?” deya qarz-quvala ko'tarib, kredit olib, bor-budini sotib  bo'lsa-da, to'y qilayotganlarni ham ko'rib-bilib turibmiz. Qanchadan-qancha tanbehlar berilyapti, keksayu yosh bu haqda bong urmoqda. Ammo ahvol juda sekin o'zgaryapti. Omma orasida kamxarj to'ylar boshlanganday bo'ldiyu “orzu havas” qurg'ur yana hakalak ota boshladi. Qator-qator mashinalar karvoni, kim­oshar bazmu jamshidlar takrorlanmoqda.

Ota-onalar tomonidan farzandini “qo'shnining bolasi” bilan teng­lashlar, “Sen tengining bolalari maktabga chiqayapti” kabi ta'nayu malomatlar yoki bo'lmasa, to'shakdagi bobo-buvining “Ko'zim ochiqligida to'yingni ko'rsam armonim yo'q edi” kabi orzulari orqasidan o'n besh kunda yoshlarning hayotlari hal bo'lmoqda. “Oila qurmoqchi bo'lgan inson turmushga tayyormikan?” deyish yo'q! “Jismonan va ruhan OILA atalmish kichik, ammo katta mas'uliyati bor qo'rg'onning past va balandliklariga ko'nikib keta olisharmikan?” deya mushohada  qilish yo'q!

Yaqin bir dugonam bilan o'zaro suhbat chog'ida gapdan-gap chiqib, mavzu to'yga taqaldi. U orzu qilayotgan to'­yi­­ni ta'riflaganida, to'g'risi, men lol qoldim. Qaniydi, hamma qizlar shunday fikrlasa…

U dediki:

“Men umrimda biron marta ko'rmagan, sinalmagan insonga turmushga chiqmayman. Sovchilarning maqtovini eshitib, vaqtimni bekorga sarflamayman. “Non sindirish” kabi kichik, ahamiyati u darajada yuqori bo'lmagan marosimlar uchun yuzdan ortiq mehmon kutib, bir jonliq so'yib, tanish, notanish odamlarni mehmon qilish uchun dadam bechoraning kira qilib topgan pulini ko'klarda sovurishniyam xohlamayman. “Fotiha to'yi” deb ataluvchi kichik odat uchun million-million sarflashni, “tureskiy sarpo”lardan birato'lasiga nechchidir yillarga yetadigan qilib kiyim-kechak yig'ishni, soch yuvish vositasidan tortib nam sochiqlargacha odamlarga ko'rgazma qilib, yana buni dang'ura-dung'ur bilan olib kelinishini istamayman. Nimaga endi birvarakayiga nechchidir yillar uchun kiyim olish kerak? Axir to'ydan so'ng ham vaziyatga qarab, tanlab libos olish mumkinku! Zamon o'zgarmaydimi, urflar o'zgarmaydimi? Ortiqcha dabdababozlikning nima keragi bor? To'yimda keraksiz “tog'oralar” ikki quda taraf o'rtasida aylanmaydi. Biror odamga naf keltirmaydigan, kiyilmaydigan matolar, bundan 20 yil avval mashhur bo'lgan, haligacha “oldi-berdi”ga ishlatilayotgan ro'molu erkaklar ko'ylaklari almashinilmaydi. Men orzu-havas qurboni emasman! Bir kunlik yuz pardozi uchun 200 dollar sarflaydigan, bir martalik ijaraga oladigan to'y libosimga 1000 dollar sarflaydigan axmoq ham emasman. To'y o'tgach, yuzlar yuviladi, ko'ylak egasiga beriladi. Libosim qimmat yoki arzonligi ertangi hayotim baxtli bo'lish-bo'lmasligini kafolatlamaydiku. To'yimda 20 ta “Inomarka” kelsin deb xarxasha qiladigan “qo'g'irchoq”lardan ham emas­man. Bir kunlik ijara mashinalari uchun 1000, 2000 dollar sarflagandan ko'ra, o'sha pulga kelgusida shaxsiy mashina xarid qilishi yoki ro'zg'or uchun maishiy texnika sotib olgani ma'qul. Albatta, bu mening shaxsiy fikrlarim. To'yimda kelin dugonalar bir xil ko'ylak kiymasa ham mayli. Topganini kiysin. To'yimda dugonalarimning libosi nima ahamiyat kasb eta olardi? Qolaversa, falon pulga antiqadan-antiqa taklifnomalar chiqartirib nima qilaman? To'yga tarqatilgan taklifnomalarni kimdir ardoqlab, sandig'iga solib qo'yarmidi? Umuman bunda qog'ozni uvol qilishning nima keragi bor? Hozir zamon juda rivojlangan. Hammaning qo'lida smartfonlar, menga qolsa, elektron taklifnoma yasatardim, juda ko'nglim bo'lmasa, shaxsan taklif qilaman. Yana, to'yim “birrovchilar” uchun sahnaga aylanmaydi. Fonogrammada og'zini ikki marta qimirlatib turadiganlarni chaqirib, “Gala konsert” uyushtirilmaydi. To'y oqshomida yarim yalang'och raqqosalar erkak mehmonlarga xirom aylab, cho'ntagidagi pulni shilmaydi. To'yxona tungi klub emasku?! Oqshom bazmida erkin bo'lishni xohlayman. Tasvirchining kamerasi tunu kun men bilan bo'lib, har bir harakatimni o'rgatib turishining nima keragi bor? Hammasi tabiiy bo'lsin. Axir, to'y filmni tasvirga olish jarayoni emasku. Mening orzuimdagi to'y — oddiygina. Oila a'zolarim va yaqin insonlarim  bu baxtli kunimda yonimda bo'lsa, otam va onam ko'nglida ming o'y, tashvishsiz, sidqidildan oq fotiha bersa va o'zimni erkin tutib, oq libosda juftim istiqboliga chiqsam, bas! Yonimda men ishona oladigan, munosabatimiz muhabbat va o'zaro hurmat asosida qurilgan, eng muhimi, men qilgan mebelga ehtiyoj sezmaydigan insonim bo'lsa, shuning o'zi yetarli! Asosiy mazmun to'yning qanday o'tishida emas, qanday umr yo'ldosh bilan hayot yo'li bog'lanishida deb bilaman. Gap sarpoda emas, gap ikki tomon bir-birini tushunishida. Men mana shu fikrlarim va orzularimni hurmat qiladigan inson bilan, Alloh nasib etsa, taqdir yo'limni bog'layman”.

Ammo tan olish kerak, bunday fikr­lovchilar barmoq bilan sanarli. Lekin haqiqatan ham, dabdabali to'ysiz ham inson baxtli yashay oladi. Xulosa o'rnida shuni aytish joizki, har bir inson o'zi xohlagandek va vij­doni buyurgandek yashashga haqli. To'ydagi urf-odatlarni bajarishni istamaslik yoki bajarmaslik  insonning baxt­­li yoki baxtsizligini hal qiladigan omil emas, hech qachon!

Men bu borada tengdoshlarimning fikrini ham bilishni istardim. Keling, do'stlar, o'z taqdirimizni odob-axloq doirasida o'zimiz hal qilaylik, munis va mehribon ota-onamizga tirgak bo'laylik. Bugun biz bu borada ham dadil qadam tashlab, o'zgarmasak, jamiyat o'zgarmaydi. To'ydagi isrof­garchiliklar mavzusi keyingi asrlarda ham dolzarbligicha qolaveradi.

Dildora DO'SMATOVA

O'zbekiston Jurnalis­tika va ommaviy kommunikatsiyalar universiteti tashkil top­ganing besh yilligi munosabati bilan ushbu oliy o'quv dargohida tahsil olayotgan bir guruh talabalarning maqolalari — izlanish namunalaridan e'lon qilmoqdamiz. Ularni o'qib, tanishib yosh ijodkorlarning o'y-kechinmalari, til va uslubi, mahoratini baholash qiyin emas.

Qolaversa, ular misolida ertangi matbuotning egalarini tasavvur qilish, ularning tafakkur tarzini anglash imkoni ham mavjud.

Quyida bo'lajak jurnalistlar qalamga olgan lavhalar bilan tanishing:

Ayol faqat turmush qurish uchun yaratilganmi?

Hamon to'ylarimiz obro'imizmi?

“O'qimagan”larning “o'qigan” bolalari

Gullar chayonga aylanmasin

Sahifani  O'zJOKU o'qituvchisi O'ktam MIRZAYoROV  tayyorladi.