Zaynabga xat

“O'tkan kunlar” — Abdulla Qodiriyning shoh asari va birinchi yirik o'zbek romani. Asarni o'qimagan, ushbu asar asosidagi filmlarni ko'rmagan yurtdoshimiz bo'lmasa  kerak. Romanda nafaqat voqealar rivoji balki har bir personaj yaxlit bir dunyodek go'yo. Bosh va epizodik qahramonlar uzviy ravishda bir-birini to'ldiradi. Asarni o'qigan kitobxonda Otabek va Kumushning muhabbati-yu, Yusufbek hojining keng fe'lliligi, tadbirkorligi, O'zbek oyimning o'zgacha tabiati haqida tushunchalar paydo bo'ladi. Ammo Zaynab o'sha-o'sha hasadgo'y, qotilligicha qolaveradi. Lekin men uchun Zaynab ham yot emas. Shu sabab ham hozirgi dil so'zlarimni yolg'iz Zaynabga baxshida etmoqchiman. Zora, buni o'qigan inson qalbida Zaynabga nisbatan zarra bo'lsada mehr uyg'onsa…

Assalomu alaykum, mening yaralangan oq qushim, ko'ngli yarim dilbarim Zaynab! Hol-ahvolingizni so'rash-da men uchun anchayin noqulay. Eh, bechoraginam, dili ozorda bo'lgan opaginam, o'tkinchi dunyoning achchiq zarbalariga bardosh berib charchadingizmi? Behuda otilgan nafrat tosh­laridan parishondirsiz-a? Hamon muhabbatingizning birgina shirin iltifotiga mushtoqmisiz?

To'g'risini aytsam, “O'tkan kunlar”ni ilk bor o'qiganimda ko'pchilik qatori sizni faqatgina salbiy obraz sifatida baholagan edim. Go'yoki hamma ko'ngilsizliklar siz tufayli sodir bo'lgandek edi. Lekin vaqt o'tishi bilan hammasini tushuna boshladim. Bir kuni o'zimcha faraz qildim: Zaynabning o'rnida men bo'lganimda nima qilar edim? Gap Kumushni zaharlash haqida emas. Aslo. Faqat ne-ne umidlar ila bir yostiqqa bosh qo'ygan insonidan benajot, “jonsiz haykal” bo'lgan jufti bilan o'tkazgan “ko'ngilsiz hayot”ida qanday yashagan bo'lar edim? O, yo'q, rahmdil Alloh dushmanimning boshiga ham bu kunlarni solmasin, muhabbatsiz turmush bilan hech kimni “siylamasin”.

Shu bois, nima bo'lganda ham sizga qoyilman. Sizni tushunishga harakat qilaman. Suyukligingizni suyuklisi bilan bo'lgan vaqtlarini chetdan tomosha qilish, siz orzu qilgan mehrni “Kumush opangiz”ga shunchaki tuhfa etilishi… Kamiga o'tgan-ketganning siz haqingizdagi nojo'ya fikr-u, behuda gap so'zlari, kinoyalari… Bir ayol uchun naqadar ayanchli qismat bu!

Kumushning o'limi… Zaharlanish voqeasi… Bu turmushda uchraydigan kundosh rashki oqibatining asli sababchisi kim edi o'zi? Agar Otabek ikki ayoliga bir xil munosabatda  bo'lib, rashk o'tining alanga olishiga “sharoit” yaratib bermaganida shu narsalar bo'larmidi?

To'g'ri, bunday vaziyatda baribir siz qilgan ishni oqlamoqchi emasman, Zaynab. Sizni o'sha payt rashk va hasad o'ti boshqardi va eng katta gunoh bo'lmish kundoshingizga qo'shib, uning bag'ridagi hali dunyo­­ga kelmagan murg'ak vujudni ham onasidan judo qildingiz. Ha,  bir emas, ikki jonning umriga zomin bo'ldingiz. Qutidor oilasining yakkayu yagona farzandi bo'lgan, Marg'ilonga sig'magan Kumushni o'ldirdingiz! Eh, qanday fojia bu! Ammo sizning qalbingiz bu qadar yovuz emas edi shundaymi? Siz behuda gaplarga quloq solganingiz uchun shu ko'rguliklar ro'y berdi. Ko'nglingiz bu qadar qora tuynukka aylanmagan ediku-a? Agar vaqt ortga qaytsa aslo bu xatoga qo'l urmaysiz, to'g'rimi? Pushaymonsiz-a?..

Qani edi, siz yuragida boshqa ayol bo'lgan — Otabekka emas, qalbi faqat sizni istaydigan bir insonga yor bo'lsangiz edi. Qani edi, Kumush va Otabekni tanimasangiz, Yusufbek hoji va O'zbek oyimlarga kelin bo'lmaganingizda edi.

Ishonaman, siz boshqa oilada sevimli, suyukli kelin bo'lganingizda edi, baxtdan masrur yashab o'tar edingiz. Axir, axir Toshkentning eng boy, tagli-tugli xonadoni farzandi, go'zallikda ham ne-nelar havas qiladigan suluv edingiz!

Qayg'ulanmang, Zaynabim! Sizni butun dunyo ang­lamasa ham men anglayman. Olam sizni yomon otliq qilsa ham men unday qilolmayman. Mayli, sizni qotil deyishsin… Ammo… Ammo men uchun avvalo, ayolsiz. Mehr va e'tiborga to'lib, bu dunyo­­da baxtning iforini to'laqonli his qilishga haqli ayol edingiz!

Alloh rahimli va mehribon zot. Yaratgan kechirsin Sizni… Yana hech bir ayolning qismati siznikiga o'xshamasin.

Maktubni D.DO'SMATOVA

oqqa ko'chirdi.

Yangiliklarni do'stlaringizga ulashing

Fikr bildirish

Email manzilingiz chop etilmaydi. Majburiy bandlar * bilan belgilangan

5 × four =