Innovatsiyalarning asosiy drayveri
Yangi O'zbekistonimizda ta'lim-tarbiya borasida amalga oshirilayotgan islohotlar haqida so'z ketganda, avvalo, shuni alohida e'tirof etish kerakki, pedagoglarimiz, ustozlarimizga alohida e'tibor qaratilayotganining ifodasi sifatida qabul qilingan O'zbekiston Respublikasining “Pedagogning maqomi to'g'risida”gi Qonuni barcha yurtdoshlarimizni cheksiz quvontirdi. Chunki har birimiz pedagogdan ta'lim-tarbiya olganmiz, ularning mashaqqatli mehnati, hayoti bilan yaqindan tanishmiz. Shu paytgacha pedagoglarimiz — o'qituvchilarimizning mehnat faoliyati uchun me'yoriy hujjatlar — dasturlar, rejalar mavjud bo'lgan, lekin maxsus Qonun ishlab chiqilmagan edi. Mazkur Qonunda pedagogning kasbiy faoliyati amalga oshirilishini ta'minlash, ularni qayta tayyorlash va malakasini oshirish, attestatsiyadan o'tishi va malaka toifasi olishi, uning mehnatiga haq to'lanishi, rag'batlantirilishi, ijtimoiy himoyasi, huquqlari to'la-to'kis belgilab berilgan. Adolat mezonlari asosida qabul qilingan Qonunda pedagog etika qoidalariga amal qilishi va uning zimmasidagi majburiyatlar ham batafsil ko'rsatib qo'yilgan. Sababi bugun — globallashuv davrida, dunyoda mehr-oqibat tanqis bo'lib borayotgan, o'zaro nizolar ko'lami kengayayotgan paytda pedagogning zimmasida juda mas'uliyatli vazifa — kelajagimiz vorislarini ma'naviy yetuk, vatanparvar, komil insonlar qilib tarbiyalash vazifasi turibdi. Bu vazifa esa pedagogika institutlari uchun bir necha barobar mas'uliyatliroqdir.
Chunki pedagogika institutida nafaqat yoshlar, balki ertaga maktablarga boradigan, yosh qalblarga mehr ulashish vazifasini zimmasiga oladigan bo'lg'usi pedagoglar tarbiyalanadi. Shuning uchun ham Andijon davlat pedagogika institutida yoshlarning ma'naviy kamolotiga alohida e'tibor qaratilmoqda. 2023 yil davomida talabalarni 5 muhim tashabbus doirasidagi sport musobaqalari, intellektual tanlov va o'yinlar hamda ma'naviy-ma'rifiy tadbirlar, uchrashuvlarga jalb etish bo'yicha oliy ta'lim maskanimiz miqyosida 900 dan ortiq tadbirlar o'tkazildi. Talabalar o'rtasida madaniy ishlar, konsert, kitobxonlik, kino, teatr, muzey va shu kabi tadbirlarni tashkil etish bo'yicha o'quv yili davomida 250 dan ortiq tanlovlar tashkil qilinib, ushbu tanlovlarda g'olib bo'lgan 567 nafar talabaga institut tomonidan fahriy yorliq, tashakkurnoma, esdalik sovg'alari va pul mukofotlari berildi.
Talabalar o'rtasida suhbat, uchrashuv, g'oyaviy targ'ibot, viktorina, treninglar doimiy ravishda tashkil etiladi. Bu uchrashuvlarda 5000 dan ortiq talabalarimiz ishtirok etishadi. Talabalar o'rtasida o'tkazilgan uchrashuvlarda institutning “Odob-axloq kodeksi” va “Ichki tartib-qoidalari”, korrupsion holatlardan ogoh bo'lish, ekstremizm, aqidaparastlik, “ommaviy madaniyat”, giyohvandlik hamda huquqbuzarliklarning oldini olish mavzulari keng yoritilib borilmoqda.
Yoshlarimiz qaynoq qalbga ega, ijodga oshno. Ularning teatr, san'at va musiqaga qiziqishlarini oshirish, ijodkor yoshlarni qo'llab-quvvalash maqsadida “Maqom ansambli”, “Vokal va estrada ansambli”, “Talabalar teatr studiyasi”, “Qo'g'irchoq teatri”, “Maqom karaoke studiyasi” tashkil etildi. Bundan tashqari, “Dutorchi qizlar” maqom ansambli, “O'zbegim ansambli”, “Adabiyotshunoslik klubi”, “Tafakkur” quvnoqlar va zukkolar jamoasi faoliyat olib bormoqdaki, ularda talabalarimiz o'zlari qiziqqan adabiyot, san'at turlari sehridan bahramand bo'lishmoqda.
Shuni faxr bilan aytishimiz mumkinki, institutimizning sportsevar yoshlari xalqaro va respublika miqyosida o'tkazilayotgan sport musobaqalarida juda muvaffaqiyatli ishtirok etmoqda. Intitutimizning 5 nafar talabasi turli sport turlari bo'yicha jahon chempionatlarida faol ishtirok etib, faxrli o'rinlarni qo'lga kiritdi.
Xususan, Tojikistonning Xo'jand shahri mezbonligida 2003-2005 yillarda tug'ilganlar o'rtasida o'tkazilgan belbog'li kurash bo'yicha jahon chempionatida institut talabasi Ilyosbek Yoqubjonov faxrli 1-o'rinni egalladi.
Qozog'iston Respublikasi Turkiston shahrida o'tkazilgan “2-Turkiy Universiada”sida sportning erkin kurash turi bo'yicha talabamiz Husanboy Usmonov faxrli 2-o'rinni egalladi. Bangladeshda qizlar o'rtasida voleybol sport turi bo'yicha o'tkazilgan Markaziy Osiyo chempionati musobaqasida O'zbekiston terma jamoasi safida institutimizning Jismoniy madaniyat fakulteti talabasi Xumoroy Hasanova, Gulyora Abdurahmonova, Zaynabxon Olimovalar ishtirok etishdi va faxrli 3-o'rinni qo'lga kiritdilar.
Institutimiz talabalari respublikamizda o'tkazilgan “Besh tashabbus olimpiadasi”da faol ishtirok etishdi va sportning “Street vork out” va shaxmat turlari bo'yicha 2 ta oltin medalni qo'lga kiritdilar.
Talabalarimizning bu yutuqlarida, albatta, professor-o'qituvchilarimizning alohida o'rni, xizmati bor. Bugungi kunda institutda faoliyat ko'rsatayotgan 15 ta kafedraning asosiy shtatida 255 nafar professor-o'qituvchi faoliyat ko'rsatadi. Ulardan 11 nafari fan doktori (DSc) va 53 nafari falsafa doktori (PhD) va dotsent ilmiy unvoniga ega. 2023 yilda institut professor-o'qituvchilari tomonidan 20 ta dotsentlik va 2 ta professorlik ilmiy unvonlari hamda 13 ta (PhD) va 1 ta fan doktori (DSc) ilmiy ishlar himoyasi bo'lib o'tdi.
Institutda fakultet va kafedralar qoshidagi ilmiy tadqiqot markazlari faoliyatini yanada takomillashtirish maqsadida “Pedagogik-ilmiy tadqiqotlar”, “Psixologik xizmat”, “Lingvistik tahrir xizmat markazi”, “Forsayt markazi”, “Ijtimoiy soha ilmiy-tadqiqot markazi” kabi ilmiy tadqiqot markazlari faoliyat yuritmoqda.
Globallashgan dunyoda har qanday oliy ta'lim muassasasining o'quv va ilmiy salohiyatini, raqobatbardoshligini oshirishda samarali xalqaro hamkorlik aloqalari yanada dolzarb hisoblanadi. Bundan tashqari, oliy ta'limda xalqaro hamkorlik innovatsiyalarning asosiy drayveri deb etirof etish mumkin. O'zbekiston Respublikasi Prezidenti qarorida belgilangan vazifalar ijrosini ta'minlash maqsadida institut professor-o'qituvchilari Rossiya, Finlyandiya, Xitoy, Qirg'iziston davlatlaridagi 10 dan ortiq xorijiy OTMlar bilan memorandum va hamkorlik shartnomalari imzolagan va samarali hamkorlik aloqalarini o'rnatdi. Xalqaro hamkorlik, asosan, institut professor-o'qituvchilarini xorijiy OTMlarga qisqa muddatli stajirovkalarga yuborish, xorijiy professor-o'qituvchilarni o'quv mashg'ulotlariga jalb qilish, hamkorlikda ilmiy konferensiyalar o'tkazish va ilmiy maqolalar chop etish yo'nalishlarida yo'lga qo'yilgan. Ayni shartnomalar doirasida institutda bir qator xalqaro ilmiy konferensiyalar o'tkazildi. Ushbu konferensiyalarda O'zbekiston oliy ta'lim muassasalari, ilmiy tadqiqot institutlari bilan bir qatorda Rossiya, Finlyandiya, Qirg'iziston davlatlari OTMlarining yetakchi olimlari, professor-o'qituvchilari, soha mutaxassislari ishtirok etdi.
Prezident qaroriga muvofiq 2023 yilning dekabr oyida institutning professor-o'qituvchilaridan iborat o'n kishilik delegatsiya Ilmiy ishlar va innovatsiyalar bo'yicha prorektor B.A.Sirojiddinov boshchiligida Rossiya Federatsiyasining Qozon federal universitetida malaka oshirib qaytdilar. Institut delegatsiyasi dastlab Andijonda uch haftalik onlayn ta'lim va Qozon shahrida — Qozon federal universitetining psixologiya va ta'lim institutida bir haftalik kunduzgi dars formatida “Zamonaviy muammolar sharoitida tadqiqot va kasbiy kompetensiyalarni rivojlantirish” mavzusidagi mashg'ulotlarda ishtirok etishdi.
Alohida e'tirof etish kerakki, Qozon universiteti 1804 yilda tashkil etilgan, 2010-yildan Qozon federal universiteti (KFU) deb nomlanadi. Universitet Rossiyadagi eng qadimgi oliy o'quv yurtlaridan biri hisoblanadi. Universitetda turli davrlarda 9 nafar Nobel mukofoti sovrindorlari ishlagan. Universitet Rossiyaning eng yirik shaharlaridan biri — Qozonda joylashgan bo'lib, Yevropa va Osiyo, xristianlik va islom o'rtasidagi ko'prik hisoblanadi.
Pedagog mehnatining samarasi o'quvchilarining yutuqlarida ko'rinadi. Institutimiz talabalarining yutuqlari faxrlanishga arziydi. Jumladan, tasviriy san'at va muhandislik grafikasi talabasi Muazzamoy Abduraimova 2022 yilda Islom Karimov nomli davlat stipendiyasiga sazovor bo'lgan bo'lsa, 2023 yilda u O'zbekiston Badiiy akademiyasining Kamoliddin Behzod nomidagi davlat stipendiyasiga sazovor bo'ldi. 7 nafar talabamiz Prezident stipendiyasi va boshqa nomdor stipendiyalarni olishga loyiq topildi. Jumladan, O'zbekiston Respublikasi Prezidenti davlat stipendiyasiga tasviriy san'at va muhandislik grafikasi yo'nalishi 3-bosqich talabasi Oltinoy Adhamova, Islom Karimov nomli davlat stipendiyasiga biologiya yo'nalishi 3-bosqich talabasi Madinaxon Abduxalilova, Navoiy nomli davlat stipendiyasiga musiqa ta'lim yo'nalishi 3-bosqich talabasi Dilhavas Rustamjonova va o'zbek tili va adabiyoti yo'nalishi 3-bosqich talabasi Mubinabonu O'rinboyeva, shuningdek, respublikamizda yangi joriy etilgan Bobur nomli davlat stipendiyasiga geografiya va iqtisodiy bilim asoslari ta'lim yo'nalishi 3-bosqich talabasi Shahrizoda Xoliqberdiyeva, Pahlavon Mahmud nomli davlat stipendiyasiga jismoniy madaniyat ta'lim yo'nalishi 3-bosqich talabasi Ziynatulloh Mamatqodirov sazovor bo'ldi.
Bugun yoshlar yanada kuchli ishtiyoq, ulkan yutuqlar orzusida ta'lim olishmoqda. Chunki pedagogik kadrlar tayyorlovchi oliy ta'lim muassasasi vakili sifatida yana shuni aytib o'tishim mumkinki, “Pedagogning maqomi to'g'risida”gi Qonun qabul qilinishi nafaqat maktablardagi o'qituvchilarni, balki bo'lg'usi o'qituvchilarni — pedagogika yo'nalishidagi oliy ta'lim muassasalari talabalarini ham juda quvontirdi. Qonunning 6-moddasida belgilangan pedagog o'z kasbiy faoliyatida zamonaviy pedagogik texnologiyalarni, o'qitish va tarbiya vositalarini hamda usullarini erkin tanlash va ulardan foydalanish, mualliflik dastur va o'qitish uslubiyatlarini ishlab chiqish va joriy etish, ijodiy faollik ko'rsatish, o'quv, ilmiy va uslubiy yo'nalishlardagi davlat axborot-resurs hamda axborot-kutubxona markazlarining xizmatlaridan bepul foydalanish, innovatsiyalarni ishlab chiqish va joriy etish, ijodiy ta'til olish, ta'lim oluvchilarning bilimini mustaqil baholash kabi pedagogning huquqlari o'qituvchilik kasbiga mehr qo'ygan yoshlarni yanada ishtiyoq bilan, tashabbuskorlik, intiluvchanlik, ta'lim-tarbiya jarayoniga yangiliklarni joriy etish bilan ish boshlashlariga, maktablarga dadil qadamlar bilan kirib kelishlariga asos bo'ladi. Endi ularni har qanday majburiy mehnatdan himoya qiluvchi Qonun bor!
Biz ishonamizki, shaxsan Prezidentimizning ta'lim sohasiga qaratayotgan alohida e'tibori, qo'llab-quvvatlashlari bilan, ilmga chanqoq, izlanuvchan, iste'dodli talabalarimiz bilan Andijon davlat pedagogika institutining ma'naviy-ma'rifiy, o'quv, ilmiy yo'nalishlaridagi yutuqlari bundan-da samarali, yutuqlarga boy bo'ladi.
Baxtiyor RASULOV,
Andijon davlat pedagogika instituti rektori,
tarix fanlari doktori, professor.