“Umidani chaqiring!” Bu nima degani?
Dunyo bo'ylab har kuni minglab zo'ravonliklar sodir etiladi. Ayniqsa, qiz-ayollarga qarshi zo'ravonliklar kishi nafratini keltiradi.
Zo'ravonlik haqida belgi berish bizning jamiyat uchun begonami? Jabrdiydalar yordam so'rash tugul, qo'rqib chorasiz qolganidan atrofdagilarni xabardor qila oladimi?
Ko'p hollarda ular so'zlar bilan yordam so'rolmaydi. Aks holda, zo'ravon yanada vajohat bilan harakatlanishi, qarshisidagi odamga ko'proq zarar yetkazib qo'yishi mumkin.
2020 yilning aprelida kanadalik faol ayollar fondi tomonidan yordam so'rash signali taqdim etildi. Ushbu signal ko'rsatishga qulay, xavfsiz va oson deb tan olinib, xalqaro miqyosda qo'llanila boshlandi. Xalqaro yordam signali qo'l bilan ko'rsatiladi. Buning uchun jabrlanuvchi avval bosh barmog'ini, keyin qolgan 4 barmog'ini kaftiga bukish kerak. Ushbu harakatlar qo'l kaftini tashqi tarafga o'girgan holda, atrofdagilarning e'tiborini tortgunga qadar, shu bilan birga zo'ravonga sezdirmasdan amalga oshirilishi lozim.
Yordam signalidan foydalanishda quyidagi muhim jihatlarga e'tibor qaratish lozim:
Agar siz uydan chiqolmaydigan vaziyatda bo'lsangiz, signalni video-kameralar orqali ikkinchi tomonga yetkazishingiz mumkin;
Ochiqchasiga yordam so'rash yoki baqirish ko'p hollarda zo'ravonni battar quyushqondan chiqarishi mumkin. Yaxshisi, atrofdagilarning e'tiborini ularni turtib jalb qilib, keyin qo'llar bilan orqadan xavf haqida xabar bergan ma'qul;
Ushbu ishoraga ko'zingiz tushsa, o'sha zahoti IIVning qisqa raqamlariga qo'ng'iroq qiling. Agar o'zingiz zo'ravonlik qurboni bo'lsangiz, ushbu harakatlarni agressordan yashirincha, atrofdagilarga tushuntiring.
BMTning O'zbekistondagi Taraqqiyot dasturi va “Sukut saqlama” zo'ravonlikka qarshi kurashish loyihasining mualliflari ishtirokida Toshkentda “Umidani chaqiring” ijtimoiy loyihasi yo'lga qo'yilgan. Hamkorlik qiluvchi tashkilot filiallariga loyihaning logotipi qoldirilgan. O'sha hududdagi ta'qibga uchragan ayol-qizlar logotip tushirilgan joylarda “Umidani chaqiring” kalit so'zini aytib, vaqtinchalik himoyaga ega bo'lishi mumkin.
“Umidani chaqiring” loyihasining asosiy maqsadlaridan biri, ko'cha ta'qiblari, tazyiqlari va shilqimliklarini qabul qilmaslik madaniyatini shakllantirishdir. Keyingi o'rinlarda esa, fuqarolarning ijtimoiy mas'uliyatini oshirish, qizlar va ayollar uchun xavfsizlikni ta'minlashdir.
Bu loyihaning ommalashishi uchun ko'plab tashkilotlar ko'ngilli sifatida qo'llab-quvvatlashmoqda. Masalan, “KORZINKA” supermarketlar tarmog'i asoschisi va rahbari Zafar Hoshimov, “TESTO by Zamira&Co” kompaniyasi hammuassisi Zamira Rahmanova, “Caravan Group” restoranlar tarmog'i asoschisi Timur Musin, “Cyber Arena”ning rivojlanish bo'yicha direktori Viktor Li, “TEAM” universiteti, “Ground Zero” markazi vakilasi — Shahnoza Usmonova shular jumlasidandir.
Toshkent shahrining o'zida ushbu loyiha asosida 300 dan oshiq xavfsiz joylar yaratilgan. “Umidani chaqiring” loyihasining maxsus yorlig'i mavjud bo'lib, xavfni sezgan biror kishi ushbu yorliq yopishtirilgan tashkilotga kirishi va signal so'z orqali yordam so'rashi mumkin. Ushbu xavfsiz joyda jabrlanuvchilar ma'lum vaqt davomida o'zlariga kelib olishlari va o'zini batamom xavfsiz his qilganda u yerdan ketishlari mumkin. Voyaga yetmagan shaxslar esa yolg'iz u yerdan chiqib ketishi tavsiya etilmaydi. Ushbu holatda tashkilot ishchilari tomonidan ularning ota-onalari yoki militsiya xodimlariga murojaat qilinadi.
Aholining bu ishora bilan qanchalik tanish ekanini bilish uchun tarmoqlarda so'rovnoma o'tkazilganda, bu belgi haqida ko'pchilik ma'lumotga ega emasligi ayon bo'ldi. Biladiganlar esa ijtimoiy tarmoqlarda qisqa videolar ko'rib eslab qolgan. Cheklangan doirada o'tkazilgan so'rovnoma asl vaziyatni baholash uchun, albatta, yetarli emas. Qolaversa, unda, asosan, ijtimoiy tarmoqlarning faol foydalanuvchilari o'z fikrini bildirgan. Ammo bizda internetdan foydalanmaydigan aholi qancha?! Ular bu belgi bo'yicha qanday ma'lumotga ega bo'lsin?! Muammolar, ularning ortidan paydo bo'ladigan savollar ham yetarlicha…
Ushbu ishora yaratilgan-u, lekin bu haqida aholida tushuncha bo'lmasa, jabrlanuvchi ishora qilgan taqdirda ham, e'tibordan chetda qolishi mumkin. Avvalo, bu ishorani qo'llash tartibi haqida barchada yetarlicha ko'nikma bo'lishi zarur. Nafaqat poytaxtda, balki mamlakatimizning boshqa viloyatlarida ham xavfsiz, vaqtinchalik boshpanalar yaratilishi, bu loyiha ishlashi butun mamlakatni qamrab olishi zarur. Oilada yordam signali ishorasini o'rgatib, uning qanday vaziyatlarda qo'llanishi bo'yicha ma'lumot berish kerak.
Zo'ravonlikka uchragan odam qanday yo'l tutishi kerakligi va xavfsiz yordam so'rash usullari bo'yicha barcha ta'lim muassasalarida, ijtimoiy roliklarda, ommaviy axborot vositalari va ko'chalardagi tashqi reklamalarda tashviqot qilinishi kelgusida xavf-xatarlarning oldini olishga xizmat qiladi.
Dildora DO'SMATOVA,
O'zJOKU talabasi.