Yo'ldagi ayol
Qachonki betakror shoira, ajoyib publitsist, ustoz ijodkor Zarifa opa Eraliyeva to'g'risida so'z ketsa, eng avvalo, Ohangaronu Angren va Toshkent yo'lida zaminga mehr va odamiylik ziyosini taratib, so'z gavharlaridan marjonlar tizib yurgan jonnisor ayol ko'z o'ngimda gavdalanaveradi.
Toshkent viloyatidagi matbuotchilar Zarifa Eraliyevaga bir so'z bilan — “Opa” deya mehr bilan murojaat qiladi. Aslida ham shunday. So'zning mohir zargari bo'lgan bu ayol chindan ham viloyat matbuotchilarining mehribon opasi bo'lib ulgurgan.
Opa go'zal umr yo'lini bosib o'tmoqda. Uning go'zalligiga Zarifa Eraliyeva she'riyati yanada fusunkorlik bag'ishlab turibdi. Yuqorida aytganimdek, bu inson betakror shoira. Shoira she'rlaridagi inja tuyg'ular tarannumi she'rxonning shavqini oshiradi. She'rdan-she'rga o'tar ekansiz, yana va yana, takror va takror o'qigingiz, Zarifa Eraliyevaning she'riyat gulzoridan ko'proq bahra olgingiz keladi.
Shoiraning she'rlarini davrdan ayro tasavvur etish qiyin. Har bir she'rning har bir baytida shoira davrdoshlariga murojaat yo'llab, xitob qiladi. Ayniqsa, “Qo'shiq”, “Daraxtlar”, “Baxtdan fol ko'rdilar”, “Kelsam…”, “Bu tog'”, “Yolg'iz ayol”, “Bir so'z”, “Bul saroy”, “Mashoyixlar aytmish”, “Dunyo”, “O'qning degani”, “Ey dil”, “Gul”, “Bu kecha”, “Otam aytgan edi”, “Qishloq ayoli”, “Qarz”, “Ajab”, “Shukrona” singari she'rlarida bu yaqqol namoyon bo'ladi. “Chorlasa, oqqushday tizilib kelgan” degan satr bilan boshlanuvchi va sinfdoshlariga atalgan she'ri esa shoiraning ko'ngil torlaridan to'kilgan ohanglardir. Aytish mumkinki, keyingi yillarda o'zbek she'riyatida bunday o'ziga xos she'r yozilgan emas. Eng muhimi, shoiraning davrdoshlari barcha zamonlar va makonlar uchun umumiydir. Yangi davrda dunyo yuzini ko'rgan “Ulug' kun” faxriyasi esa hali adabiyotshunoslar tarafidan o'z e'tirofini topganicha yo'q.
Zarifa opaning she'rlari bir muqova ostida jam bo'lmagan esa-da, ranj ila dunyoga kelgan va dunyo yuzini ko'rayotgan nafis she'riyati og'izga tushgan ardoqli shoira.
Men bir kuni betakror shoira Halima Ahmedovaga Zarifa opaning bir she'rini o'qib berdim. Halima opa tasanno ishorasidan so'ng she'rning muallifini so'radi. Zarifa opa ekanligini aytsam, “Ohangaronlik shoirami?..”, deb eski xotiralar daftarini varaqlay ketdi.
Zarifa Eraliyevaning she'riyatidan tashqari juda go'zal publitsistikasi ham bor. Opaning bir necha o'n yillik maqola va ocherklari qolib, eng so'nggi badiiy-publitsistik asarlariga diqqat qilsak. “Sharq yulduzi” jurnalining 2017 yilgi sonida “Oqayotgan daryo”, 2021 yilgi sonida esa “Quyoshingni asra, osmon!” ocherklari bosildi. Gapning indallosi, qariyb o'n yildan beri o'ndan ziyod bosma nashrlarni muntazam kuzatib boruvchi bir ijodkor sifatida ayta olamanki, o'zbek matbuotida keyingi yillarda bunday xalqchil badiiy-publitsistik asarlar kam nashr etilgan.
Chunki bu ocherklarning har ikkisida ham jafokash xalqimiz farzandlarining hayoti, turmushi, og'ir kunlari, boshidan kechirgan sinovli damlari va kulib boqqan saodati ro'yirost, ortiqcha bezak va mubolag'alarsiz bayon qilinadi. Ocherklarni o'qiy turib, satrdan-satrga, xat boshidan-xat boshiga, bobdan-bobga o'tar ekansiz, muallifning nozik ko'ngli va so'zga nisbatan juda ehtiyotkor ekanligiga iqror bo'lib borasiz.
Opa chuqur mulohaza yuritib, yetti emas, yetmish o'ylab bir so'z aytishi yaqqol sezilib turadi. So'zga nisbatan bu qadar ehtiyotkor munosabatda bo'luvchi ijodkorlar kamdan-kam bo'ladi, albatta. Ocherklarni o'qiyotib, bir jilg'aga aylanasiz-u, cho'qqidan dengiz sari ildamlayotgan pokiza suv kabi tozarganingizni his qilib borasiz va zavqlanasiz, shavq tuyasiz. Tabiiyki, bu jarayon yuragingizga yorug'lik bag'ishlaydi.
Zarifa Eraliyevaning ocherklarida yana tinchlikning rangi va ohangi bor. Uning har bir asarida, ayniqsa, yuksak saviyadagi ocherklarida tinchlikka alohida urg'u va o'rin beriladi. “Oqayotgan daryo” ocherkida tinchlikning rangini tasvirlagandi. “Quyoshingni asra, osmon!”da esa tinchlikning ohangini kabutarlar xonishida bayon etadi. Kabutarning “g'ulu-g'ulu”lashidan zakiy va sinchkov muallif tinchlikning tovushini inkishof etadi.
2020 yili Sardoba voqealari haqida “Matonatli el” nomli yo'l ocherkini qoralagandim. Yo'l ocherki qahramonlaridan biri Zarifa opa edi. Ko'pgina davralarda e'tirofga sazovor bo'lgan birinchi maqolalarimning biri shu. Aytmoqchi bo'lganim, bu ocherkka opaning nazari, nafaqat nazari, balki qalami ham tekkan. Yaqinda qalamdosh va qadamdosh do'stim Otabek Bakirov Sharqning birinchi qaldirg'ochi Tamaraxonim haqidagi bir essesini yuborib qoldi. O'qidim. Nimadir yetishmayotganini o'zi ham sezgan ekan. Albatta, tajriba va mahorat. Lekin “Bunga Zarifa opaning nigohi yetishmayapti”, deb ochiq aytdim.
Zarifa opa jurnalistlik faoliyatini hozirgi “Ohangaron hayoti – Jizn Axangarana” gazetasida musahhihlikdan boshlagan. Keyinchalik shu dargohda muxbir, “Toshkent haqiqati” gazetasida muxbir, bo'lim mudiri, O'zbekiston Yozuvchilar uyushmasi Toshkent viloyati bo'limi raisi o'rinbosari vazifalarida mehnat qildi. Uzoq yillar Toshkent viloyati Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar boshqarmasiga rahbarlik qildi, viloyatda axborot muhiti va matbuot rivoji uchun zahmat chekdi. Hozir ham el-yurt yumushida qalamini hamroh qilib, yo'lda sobit kelmoqda. Mana, shu yo'llar aro Zarifa opa halollik va olijanoblikni, himmat va mehribonlikni, dilkashlik va rostgo'ylikni, adolat va haqiqatni shiori deb bildi.
Muxlisu shogird, shogirdu muxlisning aytaridan bir chimdim ushbu edi. Ishonchim komil, yo'ldagi ayol to'g'risida nafis anjumanlarda, maqola va ocherklarda hali ko'pu xo'p aytilgay va yozilgay.
Otabek ISROILOV,
O'zbekiston Jurnalistlar uyushmasi
a'zosi.