Dengiz

Temurpo'lat TILLAYEV

Muallif haqida:

Temurpo'lat TILLAYEV — 1960 yili Qamashi tumanidagi Chim qishlog'ida tug'ilgan. Qarshi davlat pedagogika instituti (hozirgi Qarshi davlat universiteti)ning filologiya fakultetini imtiyozli asosda tugatgan.

“O'lim o'pqoni”, “Turnalar ohi”, “Voris” singari kitoblari nashr etilgan.

O'zbekiston Yozuvchilar uyushmasi a'zosi.

Dengiz

(Hikoya)

Uning qizi tun bo'yi uxlamay chiqdi.

Avvaliga qidirayotgan kitobni izlab onasining bir paytlar qizlik davrida yiqqan kitoblari saqlanadigan sovuq va zax xonaning tit-pitini chiqardi.

Ona-bola elektr chiroqlari allaqachon yonmay qolgan xonaga sham ko'tarib kirganida vaqt allamahaldan oshgan edi.

— Dardisar bola ekansan-da, ichaging chiqmay tursa, tong otardi. Ertalab yorug' borida shu yer yutgur kitobingni topardik.

Onasining bu zorlanishlariga zarra parvo qilmagan qiz shamning xira yorug'ida deraza tokchalarini, o'ng yonboshga qiyshayib qolgan kitob javonini, oxirida uy burchagidagi bir uyum lash-lushlarning tagini erinmay qarab chiqdi.

Qiz izlagan narsasini topolmadi, shekilli, darg'azab onasining baqirishiga chek qo'yadigan nolakor bir ovoz chiqardi:

— Uffff!.. Va'da bermay men o'lay, ertaga sharmanda bo'laman!!!

Bu gapdan keyin lovullab yonishga shay ona birdan o'chdi:

— Yaxshiroq qara… Bir paytlar men ham senga o'xshab Uning shu kitobini quchog'imdan qo'ymasdim… O'qib, tun bo'yi yig'lab chiqqanman… Keyin… Keyin… Keyin “Ordona qolsin shu yolg'on she'rlar” deb shu xonaga tiqib tashlagandim.

Yopilayotgan eshikning epkini shamni o'chirdi. Zim-ziyo qorong'ilik emas, o'ksinib yig'layotgan qizining alamli xo'rsinishi ayol qalbini tilka-pora qilib yubordi.

Qizining, unsizgina yig'layotgan qizining yelkalaridan quchib, ayol ovutmoqqa chog'landi.

Onasining odatdagidek baqirib-chaqirib, jerkib solmaganidan biroz ko'ngli tinchigan qiz duxoba ko'rpani boshiga tortib, o'zini uxlayotganga soldi. “Ertaga maktab kutubxonasidan Uning kitobini albatta topaman!…” degan qat'iy ishonch bilan yostiqqa bosh qo'ydi va shu barobar ayni lahzada dilida kechganlarni tiliga chiqardi:

— Oyi… Siz bilmaysiz… U avliyo! U o'zining o'limini bashorat qilgan!..

Qizining bu sodda mulohazalarini va ayni damdagi uning dardli iztirobini tushunishga harakat qilar ekan, ayolning jismi-jonini oniy bir lahzada qilich zarbidek keskir bir fikr tilimlab o'tdi: “Nahotki?!”

Tuyqus, olis va har eslaganida diydasini kuydiradigan xotiralar ayni shu lahzada ayol borlig'ini yana zir titratib yubordi. Yuragiga simillagan bir og'riq kirdi.

Eskirgan, unutilgan, beshafqat bir zavolga yuz tutgan umrning kuyindi sog'inchi ayol dimog'ini achishtirdi.

Allaqachon yoddan ko'tarilgan tashlandiq xotiralar, u istamasa-da, ko'z o'ngida bir-bir jonlana boshladi; ular odatdagidek, Uning ta'biricha, dengiz uzra zavq va shavq bilan suzib bormoqda edi.

— Sen mening dengizimsan, sen mening ummonimsan!!!

Bu so'zlar, bu erkalashlar yolqinidan ayol qalbi va vujudi mumday erir edi.

— Nega buncha o'lim haqida yozasiz? Qo'ying, siz ham bog'u bahor, shodligu quvonch haqida yozing!

Lekin ayolning bu iltijolari, bu muztar bir imdodga zor nigohlari, unga to'ymay termilayotgan, quv va ayyor ko'zlarning ehtiros to'lqinlari shiddatidan bahor oldi yoqqan qor yerga tegar-tegmas so'ngani kabi betakror bir huzur og'ushida yo'qlikka yuz tutardi.

Bunday paytlar Uning ishonch va qat'iyatga to'la ovozining bir lahzalik cho'risiga aylanardi ayol.

— Azizam, Malikam, Suygulim, Asalim, Bolim! Hali biz yuz yil mana shu dengizda suzamiz. O'lim, tuproq, paymona va fano — bular, ehhe, sen bilmaysan, bular bor-yo'g'i bir vosita, bir ko'r bahona! Shunday demasam, shunday yozmasam, mening yozganlarimni kim ham boshiga urardi?!

Kutilmaganda jununvor bu o'ylar ayol qalbida jirkanch bir nafrat uyg'otdi; bexos o'sha olis ehtiros dengizining shovqini birdan tindi.

Ayol sovuq hidi gupurib turgan muzdek ko'rpani qattiq quchoqladi.