Kichik hikoyalar

O'rolboy QOBIL

Muallif haqida: O'rolboy Qobil – 1955 yilda Qamashi tumani Guliston qishlog'ida tug'ilgan. Toshkent davlat universitetining tarix fakultetida tahsil olgan. Ko'p yillar o'qituvchi bo'lib ishlagan. Hozirgi kunda nafaqada. Muallifning “Kechikkan karvon qo'ng'irog'i”, “Adir ortidagi qishloq”, “Ena tuproq”, “Qamashi gurunglari”, “Ko'ngilga yo'l” nomli kitoblari chop etilgan.

O'zbekiston Yozuvchilar uyushmasi a'zosi.

YoNIB TURGAN ChIROQ

— Huv, gazadagi uy Xushboq boboniki, bechora kecha vafot etdi, — dedi suhbatdoshim Sobir muallim ko'ngli buzilib.

— Nima, qarindosh edimi? — so'radim undan.

— Yo'q, ammo faqat menga emas, butun Do'ngqishloqqa aziz odam edi, bechoraning chirog'ini yoqadigani qolmagani chatoq bo'ldi-da…

— Yosh bola edik, — deya so'zini davom ettirdi suhbatdoshim. — Xushboq boboning bir tup yong'og'i bor edi, mevasi pishgach, xuddi chug'urchuqdek yopirilardik. Chol ham, kampir ham bizlarni quvlamasdi, cho'ntagimizni, etagimizni to'ldirib yong'oq berardi. Faqat bitta sharti bor edi.

— Qanaqa shart? — dedim qiziqib.

— O'lsak, bovom deb, momom deb yig'laysizlar, — deb tayinlardi. Bizlar “xo'p”, “xo'p” deb ketardik.

Chol bilan kampir ortimizdan kulib kuzatib qolishardi. Avval Oytosh momo o'ldi, butun qishloq enamlab ko'mdi. Bir yil o'tib, bug'doy pishig'ida Xushboq bobo ham olamdan o'tdi. El-ulus otamlab ko'mib keldi. Janozada birov aytdi: hatto qirq yil rais bo'lgan Sattor oqsoqolning ma'rakasida ham bunchalik xaloyiq to'planmagan ekan.

Tepadagi hovliga qarayman, bir tup yong'oq daraxti Xushboq bobo va Oytosh momodan qolgan tirik yodgorlik edi.

Ha, bobo-momodan farzandlar qolmagan bo'lsa-da, ularni duo qiladigan el — butun qishloq ahli va bir tup katta yong'oq qoldi. Demak, ularning chirog'i yonib turadi…

ARMON

Qirq yil maktabda direktorlik qilgan fidoyi muallim haqida maqola yozgan edim. Oradan ancha fursat o'tib, o'sha muallimning vafot etganini eshitib, ta'ziya bildirish uchun uyiga bordim.

Hol-ahvol so'rashib bo'lgach, muallimning o'g'li dedi:

— Otam haqida maqola yozmoqchi edingiz, yozdingizmi? Otam bechora o'shani ko'p kutdi-da…

Men hayron bo'ldim. Axir maqola bir hafta o'tib, gazetada bosilgan edi.

— Biz o'qimadik…

O'rtaga noqulay jimlik cho'kdi. Shu payt deraza raxida turgan, gultuvak tagiga to'shalgan gazetaga ko'zim tushdi. Sinchiklab qaradim, o'sha gazeta!

— Ana, o'sha gazeta! — dedim.

O'g'il o'rnidan turib, gazetani oldi va maqolani ko'rdi, so'ngra o'tirib qoldi, yuzlari qizardi, ko'zlaridan yosh oqdi.

— Otam bechora buni qanchalar kutgan edi-ya…

Holbuki, marhumning uch o'g'li va kelini oliy ma'lumotli, o'qimishli edi.

EL

Nihoyat, qabr ustiga so'nggi chim bosildi. Mulla fotiha o'qishni boshladi. Fotiha tugab, hamma o'rnidan turib tarqalayotgan paytda Sherqul bobo marhumning o'g'lini to'xtatdi:

— O'g'lim, otang mening bolalik do'stim edi, taqdirni qarang, unga shaharda yashash nasib etdi. Ahyon-ahyonda bozorda uchrashib qolardik. Rahmatli ro'zg'or tashvishlari bilan andarmon bo'lib, tug'ilgan qishlog'ini, elini unutdi. Hatto keksayganda ham biror marta kelmadi. Elning to'yiga, ma'rakasiga bosh qo'shmadi. Lekin, bolam, el kechirimli, elning bag'ri keng, qara, otangning ta'ziyasida qancha odam qatnashdi! Ayt, qaysi birini taniysan?

Ne'matjon “tanimayman” degan ohangda bosh chayqadi.

— Ha, to'g'ri, tanimaysan, ammo bu sening emas, otangning aybi, senga urug'-aymog'i, xeli-xeshi haqida so'zlamagan, uqtirmagan. Ko'rding, tobutni qancha odam ko'tardi, yelkadosh, g'amdosh bo'ldi. Buni el deydi, bolam!

Ne'matjon Sherqul boboning so'zlarini diqqat bilan tinglab diliga joyladi, o'ziga zarur xulosalar chiqardi.

— Ha, buni el deydilar…

BIR PARChA YeR

Qishloq chetidagi chimzor bolalarning sevimli joyi edi. Bolalar sigir, qo'y-echkilarini shu yerga haydab kelib boqishar, futbol o'ynashardi.

O'tgan yili Sodiq fermer chimzorni haydatib tashladi. Yer uning konturiga tushgan emish.

Parda bobo oshnasi Yusuf oqsoqolni ergashtirib, Sodiq fermerni izlab topishdi. Fermer talmovsiradi. Yer unga tegishli emas ekan.

Parda bobo achchiq ustida dedi:

— Sendek fermerlar ko'prik, choyxona qurib beryapti eldoshlariga, ana, Shokir fermer yuzta bolaga kitob olib beribdi. Ishqilib, senga o'xshaganlarga kunimiz qolmasin-da… Mabodo qabriston senga qarashli emasmi? Yo o'sha joy ham konturingga tushganmi?

Ertasiga Parda bobo bog'ining bir chetidan bolalarga futbol o'ynashlari uchun joy ajratdi. Bolalar ham boboga bedani o'rishda, mevalarni terishda yordam beramiz, deb so'z berishdi.