Kitob, gazeta ulashish an'anaga aylanmoqda

yoxud oqila ayollardan tuhfalar

Sirdaryo tumanining “Intilish” mahallasida istiqomat qiluvchi uy bekasi Gulbahor Bozorova bolaligidan kitob o'qishni yaxshi ko'radi. U o'rta maktabni tugatganidan so'ng oilaviy sharoiti tufayli o'qishni davom ettira olmadi. Keyin turmushga chiqdi, to'rt nafar farzandning onasi bo'ldi. Ro'zg'or tashvishlari, bolalar tarbiyasi bilan band bo'lsa-da, o'qishga bo'lgan qiziqishi so'nmadi, qo'liga birorta gazeta yoki jurnal, hatto oddiy qog'oz (biror hujjat) tushsa ham qiziqib o'qir, uni avaylab olib, asrab qo'yardi. Farzandlari maktabga chiqqanida esa ularning darsliklari, ayniqsa, adabiyot kitoblaridagi shoir va adiblar haqidagi bitiklar, ularning she'r va hikoyalarini, ertaklarni o'qib, zavq olardi. Bolalari bilan ularni muhokama qilar, birgalashib topishmoqlarni topardi. Lekin oilaviy sharoiti tufayli kitob xarid qilishga ortiqcha mablag' topolmasdi. Shu paytgacha hech kim unga kitob sovg'a qilmagandi…

O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2025 yil 14 apreldagi farmoyishi ijrosini ta'minlash maqsadida viloyat Oila va xotin-qizlar boshqarmasi tomonidan joriy yilning may-iyun-iyul oylarida “Ayollar daftari” ro'yxatida turadigan sirdaryolik ayollarning tabiat qo'ynida — Toshkent viloyatining Bo'stonliq tumanidagi so'lim go'shalarda dam olishlari tashkil etildi. Gulbahor Bozorova ham navbatdagi guruhda tog' bag'rida dam olib qaytdi. Bu sayohat Gulbahorga xush kayfiyat bag'ishladi, hayotga qiziqishini orttirdi. U turli ma'naviy-ma'rifiy tadbirlarda ishtirok etdi, viloyatdan borgan taniqli ijodkorlar bilan tanishdi, ziyoli, o'qimishli do'stlar orttirdi. Eng quvonchlisi, uning orzusi ushaldi, ya'ni shu sayohat sabab o'zi istaganidek, javoni kitoblar bilan to'ldi…

Sayohat davomida Gulbahorga hamroh bo'lgan viloyatda chop etiladigan “Oydin yo'l” gazetasining bosh muharriri, Sirdaryo tumani “Oqila ayollar harakati” a'zosi Dilorom Esonova u bilan tanishib, orzulari, kitob o'qishga bo'lgan qiziqishlari haqida suhbatlashdi.

— Gulbahorning kitobga bo'lgan qiziqishi meni hayratga soldi, — dedi D.Esonova. — Uning: “Dilorom opa, kitob va gazeta o'qishni yaxshi ko'raman, iloji bo'lsa, menga gazetalaringizdan, viloyatimizdagi ijodkorlarning yangi kitoblaridan berib turing. ­Oilamiz katta, to'rt nafar o'g'lim bor. Har doim ham yangi kitob sotib ololmayman. Shu bois uydagi bor kitoblarimni qayta-qayta mutolaa qilaveraman. O'qishga narsa topolmay qolsam, hatto qo'limga tushgan dori-darmonlar haqidagi bitiklar (annotatsiyalar)ni ham erinmay hijjalab o'qib chiqaman. Ba'zan ko'chalardagi nimalardir o'rab tashlab yuborilgan gazetalarni ham sekingina olib, sumkamga solib qo'yaman, uyga kelgach, ularni o'qiyman”, degan gaplarini eshitib, oramizda shunday kitobxon, gazetxon ayollar borligidan xursand bo'ldim va unga viloyatning bosh nashri bo'lgan “Yangi Sirdaryo” hamda “Oydin yo'l” gazetalarining yangi sonlaridan va viloyatimizda yashab, ijod qilayotgan shoir va yozuvchilar hamda jurnalistlarning yangi chop etilgan kitoblaridan berib turishni va'da qildim. Ha, yana bir gap, keyingi paytlarda ijodkor dugonalarim kitob taqdim qilishsa, “Menga yana bitta bering, ularni tumanimizdagi kitobsevar ayollarga tuhfa qilaman”, deydigan bo'ldim. Bunday qarasam, bir oy ichida Gulbahorga atab yiqqan kitoblarim o'ntaga yaqinlashib qolibdi. Kitobsevar insonlarga ular suygan narsa (kitob)ni  tortiq qilish ham, menimcha, savob sanalsa kerak.

Va'da vafosi bilan, deganlaridek, Dilorom Esonova dam olib qaytganlaridan so'ng bir haftacha vaqt o'tgach, “Oqila ayollar harakati” tuman bo'limi rahbari Shohida Mirzabekova bilan birga Sayxunobod tumanining “Intilish” mahallasiga Gulbahorni izlab borishdi. Kitoblarni ko'rgan Gulbahor xuddi ko'p yillik qadrdonlarini ko'rgandek sevinganidan ikki ayolni ham quchoqlab oldi va o'zi kutgan tuhfalarni qabul qildi. Shuni ta'kidlash kerakki, D.Esonova viloyatimizdagi xotin-qizlar va yoshlarga uch yuztadan ziyod turli badiiy kitoblarni sovg'a qildi. Bundan tashqari, “Yangi Sirdaryo” va “Oydin yo'l” gazetasining yangi sonlari viloyatdagi ko'pchilik mahallalardagi xotin-qizlarga tekin tarqatiladigan bo'ldi.

Hamisha gap kitob, gazeta yoki jurnal haqida ketar ekan, onajonim Buvihojar aya bilan bog'liq xotiralar yodimga tushadi. Onam Zominning (Jizzax viloyati) Jaloir qishlog'ida tug'ilib o'sgan. Keyinchalik, ya'ni qatag'on yillari bobom — mulla Qunnazar quvdi-quvdilar tufayli oilasini olib, hozirgi Sirdaryo viloyatining Guliston tumaniga ko'chib kelgan. Onam ana shu talato'p voqealari, keyin esa Ikkinchi jahon urushi davri qiyinchiliklari bois maktabda juda oz o'qigan, xat-savodi (lotin alifbosida), asosan, uyda chiqqan. Keyinchalik mustaqil ravishda kirill alifbosini o'rgangan ekan. Lekin juda zukko, tirishqoq bo'lib, o'qishga juda qiziqqan, lekin otasi (bobom)ning ra'yiga qarab juda erta turmush qurgan. Bolaligimizdan kitob javonimizda juda ko'p adabiyotlar bo'lar, otam arabcha, lotin alifbosidagi kitoblarni ko'p o'qir, onam esa kitobdan tashqari jurnal va gazetalarni ham ko'p mutolaa qilardi. Oila davrasida o'tirganimizda kitoblar, gazeta va jurnallar ko'p muhokama qilinardi. Onam bizga bolaligimizda juda ko'p ertaklar, rivoyatlar, hikoyalar o'qib berardi. Uyimizga hafta-o'n kunda bir dasta gazeta-jurnallar kelar, onajonim ularni birma-bir o'qib chiqardi. Yana bir qiziq voqea yodimga tushdi. O'quvchiligimdayoq tuman hamda viloyat gazetalarida xabar va maqolalarim e'lon qilinib turardi. Onam ularni “qizimning maqolasi bosilibdi”, deb maqtanib, faxrlanib, qo'shnilarga ko'rsatib chiqardi. Shu bois onam ko'chalarda pista sotib o'tirgan ayollarning qo'llarida gazeta ko'rsa: “Pistani gazetaga o'rab sotmanglar, uvoli bor. Ularga qancha odamning ko'z nuri to'kilgan. Qizim redaksiyada ishlaydi, bu gazeta qancha mehnat bilan dunyoga keladi”, — deb ularni pistachilarning qo'llaridan olib qo'ygan paytlari bo'lgan. Onam keksayganlarida pochtalonlar unga pensiya pullarini olib kelganlarida ulardan ortiqcha gazetalarni, jurnallarni pensiyasi hisobidan sotib olardi. O'shanda pochtalon: “Boshqa qariyalar “menga gazeta-pazeta kerakmas, pulimni to'liq ber”, deyishsa, bu onaxon o'zi so'rab oladi-ya”, — deb hayron bo'lisharkan. Onam to 85 yoshga kirib, boshi yostiqqa tegmaguncha gazeta-jurnallar o'qishni (ular nashrlarni ko'zoynaksiz o'qirdi) kanda qilmagandi. Hozir har gal pensiya olganimda, shu voqealar esimga tushadi.

Ha, viloyatdagi ijodkor ayollar o'rtasida o'z mahalladoshlari va boshqa aholining turli qatlamlariga, ayniqsa, yoshlarga kitoblar tuhfa qilish an'anaga aylanib qolgan. Masalan, jurnalist, adiba Dilorom Ismadiyorova o'zining turli yillarda chop etilgan “Sirdaryocha to'y qilamiz”, “Sirdaryoga qo'nib o'ting, do'stlarim”, “Sirdaryoning bo'ylarida uylarimiz” nomli kitoblaridan salkam mingtasini vohadoshlariga sovg'a qildi. Turgan gap, tuhfa olganlarning aksariyati qishloq xotin-qizlari. Bu an'ana keyingi paytda ommalashib ketmoqda. Viloyatimizning barcha tuman va shaharlaridagi “Oqila ayollar harakati” a'zolari va boshqa ziyoli ayollar tomonidan o'zlari yashaydigan hududlardagi, ayniqsa, kutubxonalar kam va uzoq bo'lgan mahallalardagi uy bekalariga kitoblar va gazetalar ulashish urfga kirdi. Mahallalarda tashkil etiladigan turli ma'naviy-ma'rifiy tadbirlar, hatto xonadonlardagi oilaviy tantanalarga ham ijodkorlarni taklif etish, ularning yangi kitoblari taqdimotini o'tkazish, ijod namunalarini tinglash kabi xayrli yumushlar amalga oshirilmoqda. Shu tariqa xonadonlarga yangi kitoblar, gazetalar kirib borishiga imkon yaratilyapti.

Xolida PARDABOYEVA