Qayta zabon baxsh etish baxti
Respublika ixtisoslashtirilgan otorinolaringologiya va bosh-bo'yin kasalliklari ilmiy-amaliy tibbiyot markazining shifokori, tibbiyot fanlari doktori, Toshkent davlat tibbiyot universiteti dotsenti Shoira Mahamadaminovaning surat va siyratiga chizgilar
Shoira Abduvaliyevna Mahamadaminova azim Toshkent shahrida, ma'rifatparvar muhandislar, ilm va kitobga mehr bergan ajoyib insonlar oilasida tavallud topdi. Otasi, uzoq yillar temir yo'llar tizimida halol mehnat qilgan Abduvali aka Mahamadinov hayotni sevgan, insonlarga chuqur ehtirom bilan qaraydigan, nozik did va go'zallik tuyg'usiga ega bo'lgan, odamlarga yaxshilik qilishni sermazmun umrining bosh shioriga aylantirgan kishi edi. Shu bois ota o'z farzandlarini ham aynan ana shu ma'rifiy ruhda, ana shu yuksak estetik didda tarbiyaladi. Mehribon onasi, respublika paxta tozalash sanoati fidoyisi Munira Sa'dullayeva esa uni murg'akligidan kitob degan mo''jizaga oshno qildi. Shoira bolaligidan boshlab shifokorlik kasbiga mehr qo'yib o'sgan edi. Shu bois o'rta maktabda hamma fanlarni yaxshi o'zlashtirish barobarida biologiya va kimyo fanlaridan faqat a'lo baholarga o'qidi.
Inson bu yorug' olamning oltin uzugi bo'lsa, ilm uning gavhar ko'zi deydilar. Payg'ambarimiz Rasuli Akram o'zlarining muborak hadisi shariflarida ham ilm olish har bir muslim va muslima uchun oliy farz ekanligini alohida uqtiradilar. Otasi va onasidan go'zal insoniy fazilatlarni singdirgan Shoiraxon 1992 yili 1-sonli Toshkent davlat tibbiyot instituti (hozirgi Toshkent davlat tibbiyot universiteti)ga o'qishga kirdi. Mirzo Ulug'bek nomidagi O'zbekiston Milliy universiteti negizida fakultet maqomida 1919 yili shakllangan bu oliy o'quv yurti tilga olinganda, taniqli akademiklardan Zulfiya Umidova, Ergash Otaxonov, Rafail Katsenovich, Yolqin To'raqulov, O'ktam Oripov, Komiljon Zufarov, Vosit Vohidov, Turg'unpo'lat Daminov, Shavkat Ibragimov, Feruz Nazirov va boshqa olimlar esga tushadi. Ular nafaqat mamlakatimiz meditsinasi, balki jahon tibbiyoti nazariyasi va amaliyotiga munosib ulush qo'shgan ilm darg'alaridir. Bu kabi olimlar O'zbekistonimiz haqiqatan ham buyuk Abu Ali ibn Sino yurti ekanini amalda isbotlab berdilar. Yangi O'zbekiston esa jahon tajribasiga tayangan holda tibbiyot taraqqiyotida sobit qadamlar qo'ymoqda.
Harakatda barakat deydilar. Shoiraxon 1992-1998 yillar davomida oliy o'quv yurtida tibbiyot nazariyasi va amaliyotini qunt bilan o'rgandi. Bunda unga ustozlaridan — professorlar Qunduz Xo'jayeva, Nigora Abdullayeva, Ulug'bek Hasanovlar yaqindan ko'maklashdilar. Ayniqsa, aziz ustozi Nigora Nusratovna Abdullayevaning birinchi bora qo'liga skalpel tutqazgani, dadil ishga kirishni maslahat bergan damlarini unutmaydi. O'z navbatida Q.Xo'jayeva, N.Abdullayeva, U.Hasanovlar o'z professional yo'nalishlarini tanlab olishlarida tibbiyot fanlari doktori, professor, O'zbekistonda xizmat ko'rsatgan fan arbobi, institutning tomoq, burun va quloq kasalliklari (LOR) kafedrasi mudiri Qo'chqor Jo'rayevich Mirazizovning murabbiylik mehridan bahramand bo'lishgan. Darvoqe, Qo'chqor Jo'rayevichning o'zi Toshkent davlat tibbiyot instituti (hozirgi Toshkent davlat tibbiyot universiteti)ning qaldirg'och o'qituvchilaridan biri, professor, O'zbekistonning bosh otolaringologi, respublika otolaringologlar jamiyati raisi, afsonaviy olim Sigizmund Shumskiyning shogirdi edi. S.Shumskiy o'z sohasida beqiyos kashfiyotlar ochish barobarida mahalliy millat vakillari orasidan S.A'zamov, R.Hamroyeva, A.G'aniyev, Z.Rahimova va albatta, Q.Mirazizovdek iqtidorli otolaringologlarni yetishtirdi.
Ulug' Alisher Navoiy hazratlari til insonning oliy bezagi ekanini lo'nda satrda ta'kidlaganlar. G'azal mulkining sultoniga munosib izdosh bo'la olgan akademik shoir G'afur G'ulom “Men o'zbek shoiriman – o'z xalqimning tiliman, Qalbim buyurganini yozib keldim hamisha” deya lutf qilgan edi. Atoqli navoiyshunos akademik Alibek Rustamiy esa “Inson tirikligi uchun havo naqadar muhim bo'lsa, til shu qadar zarurdir”, degan edi.
Darhaqiqat, inson go'zal hayotga bo'lgan mehrini til orqali ifoda etadi. Shoira Abduvaliyevnaning ustozlaridan biri professor Qo'chqor Mirazizovning huzuriga kirganlarida, “Oynai jahon”da taniqli suxandon Nasiba Maqsudova betakror lutf ila ko'rsatuv olib borayotgan ekan. Ustoz: “Qarang, qanday chiroyli, maftunkor, jarangli va shirin ovoz. Nasiba Ibrohimova, Nasiba Qambarova, Nasiba Maqsudova, Galina Melnikovalarning ajoyib ovozlari oltin boyligimiz. Umuman, menga ustozim Sigizmund Ignatyevich aytib ketganlaridek, har bir insonning ovozi beqiyos bisot. Uni asrash kerak. Mabodo biror sabab bilan biror kishi bu bisotdan ayrilsa, sen bilan men ularga qayta zabon baxsh etishimiz kerak. Odamlarga ovozini qaytarib berish betakror baxt. Shu baxtga erishaman, desangiz, foniatr vrach bo'ling. Eng avvalo, professor Stanislav Shteyn asarlarini o'qib chiqinglar!” degan ekan. Shoiraxon professor S.Shteynning labirintologiyaga oid monografiyasini sinchiklab o'qidi. Uni ko'proq tomoq, halqum masalalari qiziqtirdi. Bu borada Gippokrat va Klavdiy Galen, Abu Bakr Roziy va Abu Ali ibn Sinodan tortib Gi de Sholiak va Andreas Vezaliygacha o'nlab ulug' olimlar nazariy qoidalar qoldirgan edi. Shoira Abduvaliyevna toshkentlik soha olimlari bilan birga Samarqand otolaringologiya maktabi vakillarining ilmiy ishlarini astoydil o'rgandi. Chunki A.Savelyev, S.Chengeri, V.Gorchakov, R.Sadriyeva, A.Mo'minov, U.Lutfillayev, T.Nasriddinovlar tomonidan Samarqandda yaratilgan nazariy ishlar nafaqat O'zbekiston, balki mamlakatimizdan tashqarida ham e'tirof etilgan edi.
Soha olimlari haqida gap ketganda, tibbiyot fanlari doktori, professor, O'zbekiston Respublikasi fan arbobi, Yevropa otolaringologlar jamiyati akademigi, Toshkent davlat tibbiyot institutining kafedra mudiri, Samarqand va Buxoro davlat tibbiyot institutlari rektori bo'lgan Akrom Ibrohimovich Mo'minov (20.05.1937-1.11.2001) nomi iliq so'zlar bilan esga olinadi. U kishi o'zining yorqin hayoti davomida 5 nafar fan doktori, 35 nafar fan nomzodi tayyorladi. Ular orasida fan doktorlaridan Karimboy Jabborov, Xolida Shayxova, Sayfiddin Arifov, Hayitboy Matquliyev va boshqalar bor. Shoira Mahamadaminova bugun ana shu ustozlarning ibratli ishlarini izchil davom ettirmoqda.
Shoira Abduvaliyevnaning mehnat yo'li xuddi o'zi kabi sodda va sharafli. 1998-2000 yillarda Birinchi Toshkent davlat tibbiyot instituti tomoq, burun va quloq (LOR) kasalliklari kafedrasi klinik ordinatori, 2000-2003 yillarda Birinchi Toshkent davlat tibbiyot instituti tomoq, burun va quloq (LOR) kasalliklari kafedrasi aspiranti, 2004-2013 yillarda Birinchi Toshkent davlat tibbiyot instituti tomoq, burun va quloq (LOR) kasalliklari kafedrasi assistenti, 2013-2021 yillarda Toshkent tibbiyot akademiyasi tomoq, burun va quloq (LOR) bo'limi ordinator vrachi va doktoranti bo'ldi. Hozirgi vaqtda esa Toshkent davlat tibbiyot universiteti otorinolaringologiya kafedrasi dotsenti lavozimida ishlamoqda.
Shoira Abduvaliyevna 2018 yilda “Bolalar hiqildoq papillomatozining klinik-funksional tavsifi, tashxis qo'yish va davolashning samaradorligini oshirish yo'llari” mavzuida doktorlik dissertatsiyasini himoya qildi (PhD). Bunda unga ustozlari, ilmiy maslahatchilar, tibbiyot fanlari doktorlari Nigora Abdullayeva va Adolat Ismoilovalar yaqindan yordam berdi. Qozog'iston FA akademigi, Nyu-York FA akademigi Rais Kajkenovich To'leboyev, O'zbekiston FA akademigi, akademiyaning Immunologiya va inson genomikasi instituti direktori Tamaraxon Aripovalar ilmiy ish istiqboliga ishonch bildirdilar. Dissertatsiya asosida inson qon zardobida aylanadigan immun komplekslarni aniqlashga oid ixtiro patenti ham olindi. Shunday qilib, u laringojarrohlik va fonojarrohlik sohasida yangi kashfiyotlar ochib, asosiy yangiliklar Avstriyaning Xietsing gospitalida amaliyotga joriy etildi. Shoiraxon bolalarda qaytalanuvchi respirator papillomatozli bemorlarning immun tizimini o'rganishda yorqin natijalarga erishdi. Bu bo'yicha ilmiy maqolalari “O'zbekiston tibbiyoti” jurnali va boshqa qator vaqtli nashrlarda, ilmiy to'plamlarda chop etildi. Ayniqsa, olimaning A. Mahmudov bilan birgalikda yozgan “Bolalarda bir tomonlama ovoz boylamlari parez-paralichi turli etiopatogenetik sabablarini tahlil qilish va kompleks davolashda ovoz terapiyasining o'rni” nomli maqolasi keng e'tirof etildi.
Shoira Mahamadaminova o'zi ilmiy-pedagogik faoliyat bilan shug'ullanayotgan kafedrada shu jamoaning shijoatli a'zolaridan — kafedra mudiri, tibbiyot fanlari doktori, professor Ulug'bek Hasanov, tibbiyot fanlari doktorlari, professorlar Hayitboy Matquliyev, Xolida Shayxova, Shahlo Bakiyeva, Gavhar Haydarovalar bilan bir tanu bir jon bo'lib otolaringologiya, shu jumladan, o'zi butun hayotini bag'ishlagan foniatriya fanida yangi qo'riqlar ochish uchun astoydil harakat qilmoqda.
Har bir inson, har bir mutaxassisning o'z hayoti, mehnat faoliyatida yulduzli onlari bo'ladi. Shoira Abduvaliyevna uchun bu yulduzli onlar 2023 yilga to'g'ri keldi. Aynan shu yilning 1 sentyabridan boshlab davlatimiz rahbari Farmoniga ko'ra Respublika ixtisoslashtirilgan otorinolaringologiya va bosh-bo'yin kasalliklari ilmiy-amaliy tibbiyot markazi tashkil etildi. Markaz otorinolaringologik va bosh-bo'yin kasalliklari sohasida aholiga ixtisoslashtirilgan tibbiy yordam ko'rsatishni yo'lga qo'yib, ushbu yo'nalishlarda mutaxassislarni o'qitish va ularning ko'nikmalarini rivojlantirish, hududlarda otorinolaringologik va bosh-bo'yin kasalliklarini tashxislash va davolashning zamonaviy usullarini amaliyotga joriy etish, yuqori texnologik amaliyotlar ko'lamini kengaytirishga munosib ulush qo'shmoqda. Shuningdek, markaz nodavlat tibbiyot tashkilotlari bilan hamkorlikda otorinolaringologik va bosh-bo'yin kasalliklarini davolashning zamonaviy va yuqori texnologik usullaridan foydalanmoqda. Misol uchun, Shoira Abduvaliyevnaning Yunusobod tumanidagi “Otolaringolog” klinikasi bilan hamkorligi tahsinga loyiq. Klinikaga juda ko'plab bemorlar murojaat qilishadi. Shifokor o'nlab yurtdoshlarimiz va chet el fuqarolariga betobligi bois yo'qotgan eng bebaho boyligi — so'zlash va ovoz qobiliyatini qaytarib bermoqda.
2023 yilning 10 noyabri Shoiraxonning eng baxtli, unutilmas kunlaridan biri bo'ldi. Shu kuni Prezident Shavkat Mirziyoyev imzolagan Farmonga ko'ra u mamlakatimiz sog'liqni saqlash tizimini xalqaro andozalar asosida rivojlantirish, zamonaviy davolash usullarini amaliyotga keng tatbiq etish borasidagi katta xizmatlari uchun “Shuhrat” medali bilan taqdirlandi. Bu ilmiy markaz jamoasi, Toshkent davlat tibbiyot universitetining u faoliyat olib borayotgan kafedra hamda klinika ahli uchun ham haqiqiy bayramga aylandi. Olimaning xorijlik hamkorlar bilan aloqasi, birgalikdagi ishlari yanada barakali bo'lyapti. Misol uchun, olima shifokorning turkiyalik malakali mutaxassislardan Ilter Deniz o'g'li, Kurshat Yelken, O'zturk Qayxan, Metin Onerchi kabi mutaxassislar bilan hamkorligi yaxshi samara bermoqda.
— Shoira Abduvaliyevna bilan bir ahil jamoada ishlayotganimiz bilan faxrlanamiz, — dedi Respublika ixtisoslashtirilgan otorinolaringologiya va bosh-bo'yin kasalliklari ilmiy-amaliy tibbiyot markazi direktori o'rinbosari, tibbiyot fanlari doktori, professor Shahnoza Abdurahimova. — U yuksak professional qobiliyatga ega shifokor, o'z sohasida keng tan olingan olima bo'lish barobarida noyob fazilatlarga ega bo'lgan, mijozlar va hamkasblariga chuqur ehtiromli ajoyib inson. Har qanday vaziyatda o'zining professional burchini xolis va halol bajaradi. Yuzlab bemorlar Shoira Abduvaliyevnaning mahorati, ilmi, davolashdagi betakror zahmati bois qayta so'zlashdek betakror baxt nashidasini surmoqda.
— Har bir insonning to'rt muchasi sog' bo'lsin ekan, — dedi xorazmlik mehnat faxriysi Ismoiljon hoji Yo'ldoshev. — Men uzoq yillar davomida xalqimizga xolis xizmat qilib keldim. Gurlan tumanidagi “Dehqonobod” jamoa xo'jaligi boshqaruvi raisi bo'lib ishladim. Qurilish sohasida faoliyat ko'rsatganimda, respublikaga chorak asr oqilona boshchilik qilgan ulug' inson Sharof Rashidovning huzurida so'zga chiqqanman. Keyinchalik o'n ikkinchi chaqiriq O'zbekiston Oliy Kengashi deputati bo'lib, mamlakatimiz mustaqilligi uchun ovoz berdim, sessiyalarda so'zga chiqdim. Allohning inoyati bilan Makkai mukarrama va Madinai munavvarada bo'lib qaytdim. Negadir kutilmaganda so'zlash qobiliyatimdan ayrilib qoldim. Ana shu qiyin sharoitda Shoira Abduvaliyevnaning oltin qo'llari menga zabonimni qaytarib berdi. Hozir avvalgidan ham ravon so'zlab, hayotdan zavq olib yuribman. Buning uchun meningdek qayta zabon egasi bo'lgan ko'p sonli mijozlar nomidan taniqli, mahoratli shifokorga cheksiz minnatdorchilik bildirsam arziydi.
— Shoiraxon, siz Toshkent davlat tibbiyot universitetida ilmiy ishlar bilan bandsiz. Ilmiy markaz va klinikada esa foniatriya amaliyotida beqiyos natijalarga erishyapsiz. Yuzlab bemorlarga bu yorug' olamda hech narsa bilan baholab bo'lmaydigan so'z aytish, gapirish baxtini qaytarib beryapsiz. Qiyoslash noo'rin bo'lsa ham qayd qilib o'tmasa bo'lmaydi: keyingi paytda bunday bemorlar soni biroz oshganga o'xshaydi. Ayting-chi, buning asosiy sabablari nimada?
— Menga qolsa, bu holatlarning sabablarini faqat muayyan inson organizmidagi tabiiy o'zgarishlar bilangina izohlamagan bo'lardim. Albatta, ayrim insonlarning zabondan qolishida fiziologik jarayonlar, ORVI, faringit, laringit, angina, bronxit va boshqa kasalliklar, jarohatlarning ta'sirini inkor etib bo'lmaydi. Ayni chog'da insonning zabondan ayrilishiga kuchli stresslar ham sabab bo'lishi mumkin. Yashiradigan joyi yo'q: ba'zan insonlarning bir-biri bilan munosabatida quyushqondan chiqishlari shu holatlarga olib kelmoqda. Ayniqsa, ota bilan farzandlar, qaynona bilan kelinlar muomalalaridagi chigalliklar oqibatida tildan qolayotgan bemorlar soni ortib borayotganini yashirib bo'lmaydi. Insonlarning bir-biriga mehru oqibati, muruvvati, muhabbati oshsa, bu holatlar kamayadi, degan fikrdaman.
— Siz ko'plab bemorlarning dardiga darmon bo'lib kelyapsiz. Ilmiy markaz va klinika mijozlar daftarida yuzlab sog'aygan bemorlarning minnatdorchilik xatlarini o'qidik. Siz ularga yo'qotgan baxtini qaytarib beryapsiz. Ayni chog'da siz osmoni falakda ham bir oilaga betakror baxt ato etgan ekansiz. Yaxshisi, bu haqda o'zingiz gapirib bersangiz!
— To'g'ri. Aprel oyi edi. Zamonaviy “Boeing 787 Dreamliner” bortida “HY273” reysi bilan Toshkentdan Istanbulga uchayotgan edik. Samolyot illyuminatori ortidagi parqu bulutlarga tikilib, xayol surayotgan edim. Deyarli uch soatlik fazoni bosib o'tgan edik. Turkiya sohillari ko'zga tashlana boshlagandi. Birdan bortkuzatuvchining laynerga o'rnatilgan ovoz kuchaytirgich orqali “Hurmatli yo'lovchilar. Orangizda shifokorlar bormi? Bor bo'lsa ularning zudlik bilan yordam berishlariga muhtojmiz!” degan so'zlari yangradi. Hamkasbim Akmal Mahmudov bilan darhol o'rnimizdan turdik. Yo'lovchi ayollardan birining ko'zi yoriy boshlagan ekan. Bizning baholi qudrat harakatlarimiz va bortkuzatuvchilar yordamida qo'nishga uch daqiqa qolganida o'sha ayolning ko'zi yoridi. O'g'ilcha dunyoga keldi. Ammo chaqaloq nafas olmayotgan edi. Bor kuchimiz bilan unga tibbiy yordam ko'rsatdik. O'sha daqiqa, nazarimda, o'n yilga cho'zilgandek bo'ldi. Ammo qo'nishga bir daqiqa qolganda Allohning inoyati va bizlarning sa'y-harakatlarimiz bois chaqaloqqa jon qaytdi, u chinqirib yig'ladi. Bortdagi barcha yo'lovchilar quvonchdan baralla qichqirib yubordilar. Baxtli ota bilan baxtli ona chaqaloqqa bortning o'zida janob payg'ambarimizning ismini berishdi. Hozir Muhammadjon baxtli oilada yayrab-yashnab o'smoqda. Biz shifokorlar xalqdan, mijozlardan olqish olib yurganimiz bilan baxtlimiz. Ayni chog'da mamlakatimiz tibbiyot sohasiga izchil e'tibor berayotganidan behad mamnunmiz, — dedi Shoira Mahamadaminova.
Shifokorlik eng ulug', savobli kasblardan. Shoiraxon kabi izlanuvchan, bilimdon salomatlik fidoyilari bor bo'lsin!
Yangiboy QO'ChQOROV,
O'zbekistonda xizmat ko'rsatgan
madaniyat xodimi.