“Bu maydon ichra …”
Bir amallab gazeta ochib, hasratidan chang chiqib yurganlarni ham ko'ryapmiz. Ichimizda, nima zaril edi-ya, senga, deb qo'yamiz.
Nachora, jurnalistika ham bir ohanraboli kasb. Har bir davrda, har bir kasb o'z fidoyilari bilan muhtasham. O'ziga xos, “fanat”lari bilan gullaydi, gurkiraydi.
O'tgan yili, hammaning e'tiboriga tushgan bir obro'li jurnalda, charaqlabgina ishlab yurgan Nozimjon Ashuraliyev degan ijodkor ukam:
— Aka, duo qip turing. “Vaqt – Vremya” gazetasi ishga taklif qilyapti”, – deb qoldi.
Duoni-ku, qildim, ammo xayolimdan, “aristonlarga atalgan, naridan beri gazeta bo'lsa kerak. Issiq joyini sovutishiga arzirmikin?” — degan fikr ham o'tdi.
Adashgan ekanman! “Panjara ortidagilar” uchun chiqadigan o'sha gazeta salkam sakkiz ming nusxada chop etilayapti.
Ko'z tashlab, fikr aytish ma'nosida keltirib berishgan bir necha sonini varaqlar ekanman, uni ozod odamlar ham o'qisa bo'ladigan, istarasi issiq, chayirgina gazeta ekan, degan fikrga keldim. Qaysidir ma'noda o'quvchisini ham topib olgan.
Nafsilambirini aytganda, “Vaqt – Vremya” bugun “ochiqdagilar” uchun chiqarilayotgan ko'plab gazetalardek anchayin dilkash, qiziqarliroq tuyuldi, menga. Bu ehtimol, ijodiy jamoaning muammolarini biz xira tasavvur qiladigan, “yopiq hayot” ekaniga ko'nikib qolgan, shart-sharoitlari g'ira-shira, oddiy aholi uchun anchayin sirli bir olam bo'lgan, jazoni ijro etish muassasalarini ichidan ko'rib, qahramonlari bilan yuzma-yuz o'tirib, o'y-xayollari, iztiroblarini jon qulog'i bilan eshitib, qo'lga qalam olganida, deb bildim.
Ijodiy jamoa faqat o'z imkoniyatlari bilan cheklanmay, tashqi mualliflarga ham bajonidil joy ajratishini kuzatdim.
Nafaqat jurnalistikamizning, balki bugungi adabiy jarayonning taniqli vakillari Iqbol Mirzo, Xurshid Davron, Sirojiddin Sayyid, Minxojiddin Mirzo, Ibodulla Mirzayev (tarjimon) va boshqa bir qator mualliflarning nomlari ham gazetaga ancha fayz kiritishini sezdim. Iloji bo'lsa, mehmon mualliflar safi yanada kengaysa. Chet el adabiyotidan bot-bot alohida sahifalar qilinsa. Yangi, qiziqarli ruknlar ko'paytirilsa, nashrning yuzi yana ham ochilib ketar ekan, deb o'yladim.
Gazeta o'z o'quvchilari bilan aloqalarni ancha yaxshi yo'lga qo'yib olgani ko'rinib turibdi. E'lon qilinayotgan maktublar, dil izhorlari, mahkumlar ijodidan namunalar muntazam yoritib borilishi an'anaga aylangani seziladi.
O'quvchi ko'nglini ovlaydigan ruknlar ko'paytirilsa. Ya'ni, “Siz kutgan uchrashuv”, “Panjara ortidagi do'stlik”, “Men, albatta qaytaman!”, “Siz mening yodimdasiz!”, “Savol bergan ekansiz”, “Qonun yoki qarorga munosabatingiz”, deganga o'xshash…
Mahkumlar o'zlarini qiynayotgan barcha savollarga o'z gazetasi “Vaqt…” orqali mutaxassislarning jo'yali javobi, foydasi tegadigan, samimiy maslahatlarini olishi ham gazetxon bilan tahririyat o'rtasida qizg'in aloqalar, iliq munosabatlarni kuchaytiradi, gazeta jamoasiga hurmatini oshiradi. Buning uchun ularning ko'ngliga chin dildan quloq tutishni bilishimiz kerak. Nashrning bosh maqsadi ham ana shu qatlam bilan ishlash, nazarimda.
Hozirgi holatida esa ko'proq formali xodimlar bilan ishlash birinchi o'rinda turganday taassurot qoldirmayaptimikin?! Fotosuratlarda formali xodimlarning hukmfarmo faoliyati bo'rtib turgan vaziyatlar ko'proq aks etayotganday. Iloji bo'lsa bunday suratlarni kamaytirish zarur. Bu taklifimiz, asosan, fotosuratchiga tegishli. U o'z ishiga sal ijodiyroq yondashib, mahkumlarning formali xodimlar bilan dilkashroq holatlarini poylashi, paytini ilg'ab, plenkaga muhrlay olishi lozim. Buni ko'rgan xodimlar ham oxir-oqibat, ha, shunday ishlashimiz kerak ekan, degan xulosaga kelishsa, ajab emas.
Mahkumlar hayoti bilan bog'liq, ixcham hikoyalar, ayniqsa, yumoristik asarlarni nashrda umuman ko'rmadim. Bunday narsalar dunyo adbiyotida ham, o'zimizda ham istagancha topiladi.
“O'qishni tavsiya etamiz” rukni yaxshi. Uning tagidan o'sha kitobdan qiziqarli parcha berilmasa, bu ish o'zini oqlamaydi. Shunchaki, reklama yoki “pulga tashna” ishbilarmon noshirlar foydasini ko'zlab qilingan ish bo'lib qoladi.
Nihoyat, “She'riyat bo'stoni” rukni masalasida.
Avvalo, shunday sahifaning borligi va muntazamligi kishini xursand qiladi. Faqat, mualliflarning ismi to'liq keltirilmasligi unchalik to'g'ri emas, nazarimda. Chunki, ruhshunoslarning aytishicha, har qanday odamga kimningdir lafzidan o'z ismini eshitish eng huzurbaxsh lahza bo'larkan. Qolaversa, to'rt jumlani munosib jamlab, matbuotda yoritayotgan qalamkash uchun bu ne'matning ahamiyati beqiyos. Agar ichki tartib yoki qonunlarda monelik bo'lmasa, mualliflarning ismi to'liq yozilgani ma'qul. Bu ham gazetani o'z o'quvchisi bilan yanada yaqinlashtirishi shubhasiz.
Shunday qilib Nozimjon ukamiz “Vaqt – Vremya”ga ishga o'tdi. Yangi yil arafasida unga gazetasining adadidan qayg'urgan bo'lib:
— Eski yilda salkam sakkiz ming nusxada chiqqan ekansizlar. Tuzukkina oshdimi, adadinglar? — deb so'radim. U nima dedi, deng:
— Xayriyat, yetti ming nusxaga yetkazib oldik.
Angrayib qolibman.
Bu gapni u boshqa gazetachi do'stlarimga o'xshab, armon bilan emas, aksincha, mamnuniyat bilan aytayotgani meni battar ajablantirardi. Tushunmayroq turganimni sezgach, aniqlik kiritdi:
— Aristonlar keyingi yillarda bizda ham kamayib boryapti, aka. Yetti ming ham aslida ko'p. Qani endi, mahkumlar keskin siyraklashib, qamoqxona binolari huvillab qolsa. Tepasiga Shvetsiyadagiday, mahkum yo'qligini bildiruvchi oq bayroqlar tikib qo'ysak! Biz esa shu tufayli — ushbu gazetadagi xodimlar ishsiz qolsak ham rozi edik.
Bilasizmi, matbuotchilikka mang'iganidan buyon “tiraj” uchun kurashib yashagan bir qalamkashga, jurnalistikaga endi kirib kelayotgan bir hamkasb do'stining tilidan bunday javobni eshitishi, juda ham yoqimli.
Abdunabi Boyqo'ziyev,
O'zbekiston Yozuvchilar uyushmasi a'zosi.