Ziyoratning ham odobi bor

Har bir inson tug'ilibdiki o'zidan yaxshi nom, ezgu amallar qoldirishga harakat qiladi. Intilishlari samarasi o'laroq, ayrimlariga ulguradi, ba'zilariga esa…

Ziyorat — faqatgina o'tganlarni eslash, ularning haqqiga duolar qilish bilan cheklanmaydi, balki qadamjo atrofini tozalash, ko'rkam holatga keltirish ham ziyorat amallaridandir. Ayniqsa, yo'qlab turish bilan insoniyatning so'nggi manzilini eslab turish ham ziyoratga kiradi. Hozirgi kunda yurtimizda ziyoratgohlarga e'tibor, Yaratganga shukrki, kuchaydi. Ta'mir talablari ko'rkam holatga keltirildi. Yangi maqbaralar, masjidlar qurilmoqda, atrofida bog'-rog'lar barpo etilayapti. Ziyoratga, namozga kelganlar ham tozalikka rioya qilishib, o'z burchlarini ado etishayotgani quvonarli, albatta.

Lekin…

Yaqinda ijtimoiy tarmoqlarda bir suratga ko'zim tushdi. Buxoro shahri atrofida tarixda yashab o'tgan ulug' allomaning qadamjosi yonidagi daraxt shoxlari, novdalariga turli xil lattalar bog'lab tashlanibdi. Xayolimdan o'tgani: nahotki pirlar makon tutgan, odamlar faxriga aylangan yurtda hali ham irim-sirimlar bor bo'lsa?..

Eng yomoni, ba'zi bir ziyoratgohlarda ayrim “tadbirkor” akalarimizning “biznesi” ham yurishgandan-yurishadi. Yana qanaqasiga deng, shahar markazidagi kitob do'konlaridan arzimagan pulga kitoblar sotib olib, ziyoratgohda ikki barobar qimmatiga sotishadi. Bir parcha lattaga majmuaning nomini yozdirib, uni ham pullashadi. Narxini ko'rib yoqangizni ushlaysiz. Dinimizda aytilgan tarozidan urmanglar, halol savdo qilinglar singari o'gitlar go'yo ziyo­rat maskanlariga taalluqli emasdek fikr uyg'otadi odamda.

Ayniqsa, oziq-ovqat, turli xil o'yinchoqlarni ham bemalol sotaverishadi. Savol tug'iladi. Oziq-ovqat mahsulotlarini ziyoratgohlarda sotish to'g'rimi? Bizning-cha, maqbul emas. Chunki, u yerda mo'min-musulmonlarning qabrlari bor. O'zingizga ma'lum, aksariyat ziyoratgohlar esa qabristonlar bilan tutash.

Bundan tashqari, har bir qadamjoda hovuzlar bor, ularning holatini ko'rib achinib ketasan. Nima emish, niyat qilib suvga pul tashlasa niyati amalga osharmish. Yaxshi ham ba'zi ziyoratgohlardagi hovuzlarda turli baliqlar bor. Shunga qaramay, odamlar ularni ko'rib zavq olsa-da, ayrimlari tanga tashlash odatini tark etishmagan. Aslida bu ham dinimizga xilof ish. Niyat chin dildan, ixlos bilan qilinsa, har qanday holatda ham ijobat bo'laveradi.

Qolaversa, mutaxassislar fikricha, suvga tashlangan tanga pullar bora-bora o'zidan turli kimyoviy moddalarni ajratib chiqarib, suvga, undagi suv jonzotlariga ziyon yetkazar ekan. Yana bir achinarli tomoni, suvga tashlangan tanga pullarni ko'rib: “Nahotki yurtdoshlarimiz milliy valyutamizni hurmat qilishmasa”, degan o'y ham o'tadi ko'ngildan.

Og'riqli nuqtalardan yana biri shuki, muqaddas qadamjoda ovqat pishirish masalasi. Hatto bunga sharoit ham yaratilgani. Agar yonida qabriston bo'lmasa tushunsa bo'lardi. O'sha joyga “qon chiqaraman”, deb qo'chqor yoki xo'roz olib borib so'yishlar. Tansiq taom tayyorlab, hordiq chiqarib o'tirishlar, achinarlisi, ovqat qoldiqlarini va boshqa chiqindilarni ochiq holda tashlab ketishlar qanchalik to'g'ri? Hadisi Shariflarda qabr atrofida taomlanmanglar deyilgan.

Ziyoratga borganlar avlodidan o'tganlar haqqiga duo qilib, o'zlariga yaxshi amallarni niyat qilishsa, ko'proq savob olishgan bo'larmidi…

Muhammadsodiq TO'RAYEV