XAYRULLA HAMIDOV: “JURNALISTLAR KO'PROQ OG'IR KUNLAR UChUN YaRALGAN INSONLARDIR”
Suhbatdoshimiz — Xayrulla Hamidov. Taniqli jurnalist, O'zbekiston milliy televideniesining sport sharhlovchisi. Hayotda ancha-muncha shukuhli damlar bilan bir qatorda, sinovli kunlarni ham boshidan kechirgan hamkasbimiz bilan jurnalistika, matbuot zahmatlari, o'zbek futboli hamda shaxsiy hayoti borasida samimiy suhbat qurdik.
— Xayrulla aka, ruxsatingiz bilan, suhbatimizni jurnalist kasbi haqida, uning o'rni xususidagi savoldan boshlamoqchiman. Ko'p yillardan beri sohada ishlab kelayotgan jurnalist sifatida ayting-chi, bu kasbni tanlaganingizdan xursandmisiz?
— Sevimli shoirimiz Muhammad Yusuf: “Shoirlik, bu qismatdir”, degan edi. Menimcha, jurnalist bo'lish ham — qismat. Tabiatan bir-biriga yaqin insonlargina jurnalist bo'lib yetishadilar. Yoshligida jamiyat tarozisini ichki ruhi bilan his qilganlargina qo'llariga qalam oladilar. Albatta, jurnalistikaga qiziqib, keyin bu sohaning haqiqiy vakili bo'la olmaganlar talaygina. Lekin baribir o'sha chin jurnalist bo'la olmaganlar ham yoshligida tengqurlaridan ajralib turgan, deb o'ylayman.
Jurnalistika men uchun — insonshunoslik, jamiyatshunoslik va xolis qarashlar majmui.
Yoshligimda menga “Kelajakda kim bo'lasan?” — deyishsa, kosmonavt yo san'atkor bo'laman, demaganman. Jurnalistika degan soha borligini bilmaganim uchun shunga yaqinroq sohani his qilganman chog'i. “Bilmayman”, derdim nuqul. Aslida nomini bilmasdim, xolos. O'zi borligini, insonlar o'rtasida adolat tantana topishi uchun kurashadigan soha mavjudligini ichki idrok ila sezgan bo'lsam kerak. Nainki o'zim, balki istalgan haqiqiy jurnalist tanlagan sohasidan pushaymon bo'lishiga ishonmayman. Chunki qismatdan qochishning iloji yo'q. Men Yaratgandan shu soha vakili qilganidan mingdan ming roziman. O'zimni boshqa sohada tasavvur ham qilmaganman, qila olmayman ham.
— Haqiqiy jurnalist bo'lish uchun kimlar kerak va bizda kimlar “etishmaydi”?
— Jurnalistika fakultetiga kirganimizda, birinchi darsdayoq “Jurnalistika asoslari” fanidan darsga kirgan domlamiz bir gap aytgandilar: “Bolalarim, agar kelajakda bu kasbning ortidan boyib ketishni istasangiz, mansab talab qilsangiz yo eng ko'rkam mashinalar sotib olish orzusida bo'lsangiz, hozirdanoq aytinglar, “yurfak”ka yo shunga o'xshash fakultetlarga “perevod” qilib beramiz. Bu soha faqat fidoyilik talab etadi. U sizga hech narsa, ya'ni moddiy tomondan katta-katta “tog'lar”ni bermasa ham, siz unga boringizni berishingiz kerak. Bir fidoyining joyini egallab o'tirishdan uyaling!” — degan edi.
Ha, haligacha shu gap, shu o'lchov, shu formula qulog'im ostida jaranglaydi. Haqiqiy jurnalist bo'lish uchun inson oxirigacha kurasha olish xislatiga ega bo'lishi kerak, deb o'ylayman. O'n marta yiqilsa, o'n bir marta o'rnidan tura oladigan kuchga ega insonlargina chin jurnalist bo'la olishadi. To'g'ri, ba'zan chuqur senzura, diktatura, tazyiqni yengish, uning simli devorlaridan o'ta olish mushkul. Lekin men eng kuchli jurnalistlar, yozuvchilar, shoirlar aynan shunaqa davrlarda yetishib chiqadi, deb o'ylayman.
Albatta, kuchli jurnalist bo'lish uchun jasoratning o'zi kifoya qilmaydi. Bilim bazasi ham shunga yarasha bo'lmog'i kerak. Ikkisi teng ko'rinish olganida, jurnalistning salohiyati yuzaga chiqadi. Zamonni bahona qilish, og'ir damlardan chekinish boshqa istalgan soha vakillariga mumkindir, illo jurnalist uchun emas. Jurnalistlar ko'proq og'ir kunlar uchun yaralgan fidoyi insonlardir…
— Sport jurnalistikasi. Negadir bugungi yoshlar orasida ana shu yo'nalishni tanlayotganlar juda kam. Buning boisi nimada, sizningcha?
— Sport jurnalistikasi spesifik soha hisoblanadi. Yuqoridagi talablarga qo'shimcha o'laroq sportni o'ta yaxshi ko'rish kerak. Sport bilan yashash kerak. Muxlislari u qadar ko'p bo'lmasligini bilgan holida shu yo'nalish bo'yicha ketishini biladi. Balkim shunga kamchilik bo'lsak kerak.
— Hozirgi o'zbek sporti, xususan, o'zbek futboli haqida nima deysiz. Millionlar o'yinida surunkali muvaffaqiyatsizliklarimizning bosh sabablari nimada?
— Mamlakat sporti, xususan, jamoaviy o'yin turlari natijalari davlat salohiyati darajasida bo'ladi. Chunki yakkakurashchilarni voyaga yetkazish uchun tizimdan ko'ra talant ahamiyat kasb etadi. Bir shahmatchini, bokschini yo qilichbozni tarbiyalash imkoni bor. Ammo jamoaviy o'yinlarda tizim kuchli bo'lmasa, qay bir chiziqda muammolar uchrayveradi. Hatto Messisi bor Argentina ham jahon chempioni bo'la olmayapti, chunki mamlakat maydonning o'n bir nuqtasiga yetarli bir xil saviyadagi futbolchini yetishtirib bera olmagan. O'zbek futbolining muvaffaqiyatsizliklari sababi ham shu. Bugun o'ziga bo'lgan e'tibor bilan, ajratilayotgan moliyaviy ta'minot bilan bir Nesterov, bir Ahmedov, bir Shomurodovni yetishtirib berishi mumkin futbolimiz, undan ortig'ini emas. Demoqchimanki, aslida o'zbek futbolidan biz ortiqcha narsa kutamiz. Aslida hozircha uning bo'lgani shu.
— Endi ko'nglingizga olmasangiz, baribir so'ramoqchi edim: 2010 yilda boshingizga tushgan og'ir sinovlar haqida ko'p eshitganmiz. Negadir bu haqda hech narsa yozmadingiz, yozgan bo'lsangiz ham e'lon qilmadingizmi, ishqilib, ko'zim tushmagan. Nima bo'lgandi o'zi?
— Bu haqda yaqinda “Telegram yulduzlari” nomli blogerlar sahifasiga intervyu berdim va ko'p narsani ochiqladim. Shuni aytishim mumkinki, o'tirganman, muddatimni o'taganman. Menga u yoqda boshqalarga qaraganda ancha yaxshi munosabatda bo'lishgan. Qaysidir ma'noda aybni o'zimdan qidirishga o'rganganman. Rostini aytsam, o'tgan ishlarni u qadar ko'p eslagim kelmaydi. Diydiyo qilgim ham yo'q. Shu bois, kelajakda ham hech narsa yozish niyatim yo'q. Ba'zan shunday yo'l tutgan ma'qulroq.
— Eshitishimizcha, qamoqxonadan 1-Prezident nomiga xat ham yozgandingiz… Munosabat qanday bo'lgandi? Umuman, u yoqdagi “saboq” va ahvol haqida nima deya olasiz?
— Savolingiz yana yuqoridagi mavzuning davomi bo'ldi. Javobim ham qaytariq bo'ladi, uzr.
— Matbuotga mehringiz qanday? Bir paytlar gazeta ham ochgan edingiz, adashmasam.
— Radio va televidenieda tanilgan bo'lsam-da, ha, aslida “gazetachiman”. Gazetadan boshlaganman jurnalistikani. Bu juda yaxshi bo'lgan men uchun. Chunki televidenieda ham, radioda ham matn yozasiz. Matn masalasida kuchli bo'lsangiz, uyog'ini tortib ketish mumkin. Agar matnda oqsasangiz, har qancha ko'rkam va gapdon bo'lmang, kemtik o'rningizni yopa olmay charchaysiz. Hozir matbuot maydoni internet saytlari va ijtimoiy tarmoqlar tomonidan egallab olingan bo'lsa-da, gazetaga qaytish bor, deb o'ylayman. Chunki gazeta ko'rinishida maqolalarni o'qish boshqacha his-tuyg'u ulashadi odamga. Internet saytlariga ehtiyoj tug'iladi baribir.
— Bugun va kechani solishtirganingizda jurnalist sifatida va oddiy bir inson sifatida ertada nimalarni ko'rasiz?
— Hozirda erkinlik davridamiz. Ijtimoiy tarmoqlar orqali deyarli hamma “bloger” bo'lib olgan. Bunaqa ochiqlik va shiddatkor davrda jurnalistika bir evriladi, boshqa rejimga o'tadi va jamiyatning katalizatori bo'lishlik vazifasini oladi. Bunga tezroq yetishish kerak.
Oddiy odam sifatida esa menimcha, avvalgidan unchalik farqim yo'q. Hayotning baland-pastini ko'rdim, yoshim ulg'aydi…
Shahzod ShODMONOV
suhbatlashdi.