Buyuk Bobur

Yangiboy QO'ChQOROV

Muallif haqida:

Yangiboy QO'ChQOROV — 1958 yili Qoraqalpog'iston Respublikasining Beruniy tumanida tug'ilgan. ToshDU (hozirgi O'zMU)ning jurnalistika fakultetini imtiyozli dip­lom bilan tugatgan.

Muallifning “Ko'kminorga qo'ngan qush”, “Burgutga bosh egmagan bars” romanlari, bir necha dostonlar, she'riy, publitsistik to'p­lamlar, jami 40 ga yaqin kitoblari chop etilgan. Ya.Qo'chqorov tarjimasida Nobel mukofoti laureati S.Aleksiyevichning “Urushning ayolga yot qiyofasi” romani, V.Suminning “So'ng­­gi va birinchi subhidam” (o'zbek razvedkachisi haqida) romani, “Navoiydan savod ochdim” (qoraqalpoq shoirlarining she'rlari), Abay Qo'nonboy o'g'lining “Ko'zimning qorasi”,   “Qozoqning qirq oqinidan qirq o'lan”, “Oqquv qanotiga qo'ngan ohanglar” (qozoq shoirlarining she'rlari) kitoblari nashr etilgan. Oshiq Erkin bilan birga 2 jildlik “Alisher Navoiy g'azallariga muxammaslar” kitobini nashrdan chiqargan. “Oy tegrasida yulduzlar” (Zulfiya haqida), “Kumush cho'qqi yog'dulari” (E.Vohidov haqida), “Donish shoir dunyosi” (O.Po'lat haqida), “Muattar mehr”(F.Usmon haqida) kabi esse kitoblari chiqqan.

O'zbekiston Yozuvchilar uyushmasi a'zosi, Qoraqalpog'iston Yozuvchilar uyushmasi raisi o'rinbosari, O'zbekistonda xizmat ko'rsatgan madaniyat xodimi, Bobur nomidagi xalqaro jamoat fondining Qoraqalpog'is­ton Respub­likasi bo'yicha mintaqaviy bo'limi rahbari.

 

Muallifdan:

 Jahon tarixiga buyuk hukmdor va buyuk shoir sifatida kirgan Zahiriddin Muhammad Bobur to'g'risida o'nlab badiiy, yuzlab ilmiy asarlar yozilgan. Shoh va shoir siymosining olmos qirralari ochib berilgan “Yulduzli tunlar” romani muallifi, ustoz adib Pirimqul Qodirov o'z asarining to'ldirilgan nashriga 1999 yili yozgan so'zboshisida “Bobur mirzoning hayoti va faoliyatiga oid mavzular ummonday cheksiz. Bu ummonda o'nlab, yuzlab adabiy kemalar suzishi mumkin.” , deb yozgan edi.

Yashiradigan joyi yo'q: bu muhim mavzu ummonida yana bir adabiy kema yelkan ko'tarmoqda. “Ko'kminorga qo'ngan qush” romanimda Olloqulixon davridagi yuksalishni, “Burgutga bosh egmagan bars” romanimda qizil saltanat talvasasini tasvirlaganimdan keyin shoh va shoir siymosi ko'z oldimdan ketmay qoldi. Qolaversa Bobur nomidagi xalqaro jamoat fondining fidoyi rahbari Zokirjon Mashrabov har uchrashganimizda meni ushbu mavzuga undayverdi. O'ylab qarasam, Pirimqul ustoz sho'ro zamonida o'z romaniga “Bobur” deb nom ham qo'ya olmagan, asar chiqqach ta'qibu tazyiqlarga uchragan, ammo bosh­­qa jahongirlar haqidagi “Buyuk” nomi bilan atalgan romanlar ona tilimizda qayta-qayta bosilgan ekan. Beadad iftixor bilan “Buyuk Bobur” deb atagan asarimda shoh va shoirni o'z zamonasining jo'g'rosiyosiy qiyo­fasi bilan uyg'un tarzda tasvirlashga harakat qildim. Romanda nafaqat temuriylar va ularning davomchisi bo'lgan Bobur hazratlari, balki o'n oltinchi asrdagi boshqa saltanatlar taqdiri orqali o'sha davr diplomatiyasining nozik qirralarini ochib berishga urindim. Asarning o'ziga xosligi shundaki, u bundan oldin shu mavzuda yozilgan birorta romanga o'xshamaydi. Hali asar oxiriga yetgani yo'q. Ammo buyuk davlat arbobi va buyuk shoirning tavallud kuni arafasida mushtariylarni uning bir bobi bilan tanishtirishga jazm etyapmiz.

 

Buyuk Bobur

(shu nomdagi tarixiy romandan parcha)

Hijriy 934, melodiy 1527 yil oxirlab borayotgan, iliq qishning saxiy quyoshi Agra va uning atroflarini hayotbaxsh nurlari bilan siylayotgan kez. Hindistonning uchinchi, oromijon faslidagi ajoyib kunlarning biri. Ibrohim Lo'diyning Panipat jangidagi muqarrar mag'lubiyatidan keyin Bobur mirzoga tik boqadigan hukmdor yo lashkarboshi qolmadi bu mintaqada. Sulton Ibrohimga chorak asr dorussaltanat bo'lgan Agra endi Buyuk Temurning evarasi Bobur podshohning poytaxti. O'n ikki yoshidan toj kiyib, ne-ne jangu jadallar, ne-ne mashaqqatlarni ko'rgan Bobur mirzo Agraga qutlug' qadamini qo'yishi bilan o'ziga va mulozimlari oldiga besh muhim vazifa qo'ydi. Birinchisi Agraning poytaxt maqomiga yarasha muhtasham va muazzam bo'lishini topshirdi. Ammo hukmdorga oltin saroy qurish barobarida oddiy xalqning taqdiri, usti but, qorni to'q, turar joyi shinam bo'lishi ko'zda tutilsin, dedi. Hukmdor ovozini baland qo'yib aytdiki, shu yurtda yashaydigan har bir fuqaro, qaysi millat, qaysi mazhabga mansub bo'lishidan qat'iy nazar bizning jigarimizdur, jigarga esa mehru muruvvat ko'rsatmoq, yiqilganni turg'azmoq, boquvchisi yo'qning boshini silamoq shart. Ikkinchi muhim vazifa deb zilol, musaffo obihayot ya'ni og'iz hamda oqar suvni mo'l qilishni belgiladilar. Buning uchun Jamna daryosiga ulkan charxpalaklar o'rnattirdi. Uchinchi vazifa beqiyos bog'lar yaratishdan iborat bo'ldi. Bobur mirzoning o'zi qarorgohi oldiga eng noyob mevali va manzarali daraxtlarning ko'chatlarini o'tqazdi. Ko'chatlarga suv quyar ekan, ulug' Xo'ja Ahror Valiyning karomatli so'zlarini esladi. Suv ko'paysin deb zulhijja oyining o'ninchi kunida qurbonlikka tuya so'ydirdi. Xoja Kalon “Sigir so'yaylik!” degan edi. Lekin podshoh uning taklifini rad etdi. Xoja Kalonning Hindistonni xush ko'rmay qolganini sezgan edi. To'rtinchi topshiriq ilmni har tomonlama rivojlantirishni ko'zda tutish bo'ldi. Hukmdor xazinaning bir qismini maktab va madrasalarga sarflashni buyurdi. U yurtda mavjud saltanatlar hukmdorlaridan ko'pchiligi musulmon edilar. Beshinchi yechim tijoratchilarga keng yo'l ochib berish bo'ldi. Albatta harb ishlari, kemasozlik ishlari hukmdorning diqqat markazidan forig' bo'lmadi. Mashvarat chog'i hukmdor: “Saltanat va jahongirlikka qurol-yarog' va aslaha-anjomsiz erishib bo'lmaydi. Podshohlik va amirlik navkar va mulksiz mavjud bo'lolmaydi. Necha yillar harakat qilib, mashaqqatlar chekib, uzoq yerlarni bosib o'tib, lashkar tortib,   o'zimizni va lashkarni jang va o'lim xatariga soldik. Tang­rining marhamati bilan shuncha ko'p dushmanni yengib, bunday katta mamlakatni egalladik. Endi esa qanday kuch va zaruriyat munchalar jon tortib olgan yerlarimizni hech bir sababsiz tashlab ketishga majbur qilmoqda. Kim bizga xayrxoh bo'lsa, bundan keyin bu kabi so'zlarni aytmasin, kimki toqat qilolmay ketishni niyat qilgan bo'lsa, ketsin, ketgach, qaytib kelmasin!” Xoja Kalon G'aznaga jo'nadi. Ko'p o'tmay unga qisqa fursat ichinda Agra, Dehli eli shod, xurram, Hindiston obod, ko'rkam bo'lganini aytdilar. U yana o'jarlik bilan “Siyohro'y shavam, gar havoi Hind kunam” ya'ni “Hindistonni qayta havas qilsam, yuzim qaro bo'lsin!” deb javob qaytardi.

Hukmdorning beshinchi amri ko'plar qatori agralik o'rtahol tijoratchi Xavin Niruga qo'l keldi. Bobosidan meros qolgan kichik karvonsaroyni ta'mirlab, oddiygina, lekin saranjom-sarishta mehmonxonaga aylantirdi. Barcha asl agraliklar kabi bir qulog'i kemtik Xavin Niru ham aqrabdan keyingi iliq quyoshni xush ko'rardi. Kim Agrada yashayotgan yoinki Hindistonning bu go'zal shahriga ko'p qatnab yurgan bo'lsa yaxshi biladi: hutdan keyin qirq darajadan oshgan issiq may oyida eng yuqori “cho'qqisi”ga chiqadi, iyun bilan iyulda ham jazirama zabtidan tushmaydi. Asad va sunbulada issiq susaygani bilan qattiq musson shamoli essa bormi, oxirzamon keldi, deyavering. Bu dunyoning betakror behishtida ko'zingizni ocholmay qolasiz. Bol tomib turgan bog'lar to'zon bilan to'ladi. Axir bu bog'larda og'zingizda erib ketadigan anjirlar, pishloq ta'mini beradigan no'ni, bodringga o'xshash, ammo shirin quruba, qizil qalampirni eslatadigan, ammo mazali champu, ajoyib keyla(banan), mag'zi totli noranj (apelsin), olchaga o'xshash paniyala o'sadi. Xurmoni-ku aytmasa ham bo'ladi. O'sha Hind zaminini juda yomon ko'rgan Xoja Kalon bir noranj daraxtida yetti ming meva sanagan ekan. Hukmdorning kindik qoni tomgan “zodi budi” — Andijonni mustasno qilganda bundayin jannat yurt yana qayda bor?

Yilning oxiri — Agrada jonning rohati, tanning farog'ati. Bugun Yaratganning xuddi shunday go'zal kuni. Karvonsaroyning egasi Xavin Niru tushlik qilgach to'yguncha “lassi” ichimligidan iste'mol qilgach (Quyosh va olov bayrami “Divali” bayramidan buyon bunday totli ichimlik simirmagan edi), olam tashvishlarini unutgancha oftobro'yaga qo'yilgan o'rindiqda orom olardi. Uning shirin uyqusini shahar yaqinidagi o'rmondan eshitilgan arslonning och o'kirigi buz­­di. U erinib ko'zlarini ochdi-da, xizmatkori Onnopuriga uch mehmonga tegishli tulporlarning tuyoqlarini tushovlab, otxonaning eshigiga mustahkam tamba urishni buyurdi. Agraning uy hayvonlari sotiladigan bozorida bir uchqur tulporni puliga fil xarid qilsa bo'ladi. O'g'ri qarisa yolg'onchiga, burgut qarisa sichqonchi ya'ni yapaloqqushga aylanishi mumkin-da.

— Uch mehmon ham bozorga ketdimi? – so'radi Niru o'zidan boshqa har qanday odamning oldida gung va soqovga aylanadigan Onnopuridan. Onnopuri o'zini gungga solib, soqov ko'rsatib karvonsaroydagi, mahalladagi va bozor rastalaridagi savdogaru xaridorlarning og'zini poylar, Xavin Niruga yetkazgan xabarlari uchun alohida maosh olar edi. — Qani, gapir, bu shovvozlar qaerdan keldi, qaerga boradi, maqsadi nedur?

— Chag'oniyondan keldim, degan mehmon, aslo u yerlik ermas. Men chag'oniyonliklarning zabonini yaxshi bilurmen. U asli andijonlik. Bozorga ketganidan keyin lash-lushlarini tintib ko'rsam, bir tugunda og'ir narsa bor ekan. Besh marta o'ralgan bu oltin emas Andijon qovuni erkan. Men Andijon qovunini yaxshi bilamen. Uch marta yeb ko'rganmen. Demak u yangi podshohning huzuriga kirmoqchi. Ikkinchi mehmon Karbalodanman, deb to'g'ri aytibdi. Kiyimi ham, talaffuzi ham, karbaloliklarga o'xshaydi. So'ziga she'riy misra qo'shadi. Esingizdami, yangi podshohning holi tang bo'lganida fors shohi joniga oro kirgan, degan erdingiz. Ul hukmdor she'r yozmasmidi?

— Yozardi. Shoh Ismoil bizni bosib olgan temuriy hukmdorni qattiq qo'llab, uning ota dushmani bo'lgan Shayboniyxonni o'ldirib, bosh suyagiga oltin qoplatib may ichgan. Shayboniyxon qancha podshohni mag'lub etgan edi. Lekin Ismoilning atalasidan chiqqan suyak uning tishini sindirdi. Shoh Ismoil haqiqatan ham shoir ekan. Devonlari bor ermish. Lekin bir-ikki yil oldin u vafot etdi. O'rnida hozir o'g'li shoh ermish. Xo'sh, bisotinda qo'lyozmalar bormi?

— Shundoq. Balki bu o'sha eron shohining bizdagi temuriyga maktublaridir. Siz juda qalin do'st bo'lishgan dedingiz-ku!

— Siyosatda qalin do'st bo'lish mumkin emas. Faqat saltanat manfaatlarini o'ylamoq lozim. Ularni umumiy dushman birlashtirdi. Totli suv toshdan chiqadi. Agra sultonligini hozirgi temuriydan oldin o'n bir podshoh bosh­qardi. Dehliga o'n, Gujarotga o'n ikki sulton egalik qildi. Ayrilganni ayiq yeb har qaysisi o'z yo'lidan ketgach, mana, kamoni yo'qning oldidan chiqqan kiyikdek yot podshohga qaram bo'lib o'tiribmiz. Sulton Ibrohimning yuz ming askarini temuriy podshohning o'n ming navkari yer bilan teng qilsa-ya. Aybini bilgan avliyo dey­dilar. O'n askarimiz bir andijonlikka bas kelolmaganimi bu? Tentaklar tuqqan yerini tanimagani emasmi bu? Arpa yemagan ot ajriqqa zor bo'ladi. Arslon kuchdan qolsa yumronqoziqning ini ko'ziga koshona bo'lib ko'rinar ekan. O'zimizning mehmon ne maqsadda Agraga kelibdi?

— Kecha hujrasiga taom olib kirganimda hozirgi podshohimizni rosa qoraladi. Meni gung deb o'ylab, “Akamning o'chini olaman. Ko'ksiga xanjar sanchmasam, Dudu otimni boshqa qo'yaman!” deb qasam ichdi. Menimcha qurol-yarog' sotib olgani ketdi-yov. Balki bozordan to'ppa-to'g'ri podshoh saro­yiga boradimi?

— Senga qat'iy topshiriq bor, — dedi quti uchib ketgan Xavin Niru. – Yerning tagidan bo'lsa ham o'sha ahmoqni topib keltir. Podshoh saroyiga borsa, u qasoskorning boshi ketadi. Sening xabaring yo'q: bir necha oy avval temuriy podshohni zaharlashgan, o'lim to'shagida yotgan edi. Shundan buyon xavfsizlik choralari kuchaytirilgan. Har bir teshikka soqchilar qo'yilgan. Yerli xalq ham dasturxonida non ko'paygani uchun podshohga moyil bo'lib bormoqda. Zulm va zo'ravonlikka chek qo'yilmoqda. Shu bois u galvarsning qo'lga tushishi aniq. Qo'lga tushsa meni ham, seni ham, qaerda tunaganini ham aytib beradi. Boshimiz baloga qoladi. Bilasan, Jamnaning u sohilidan uy qurib boshlaganman. O'zimga emas, yakka-yu yagona o'g'limga. Men yoshimni yashab, oshimni oshadim. Bolning tagi, sutning yuzi shirin ekanini unutma. Inson bu dunyoga kelib o'zidan farzand, imorat, bog' qoldirishi kerak ekan. Uy bitsa ikkimiz bog' ekamiz. To'rtinchi meros kitoblar ekan. Temuriy podshoh kitob yozar ekan. Bozorda eshitdim bu gapni. Bir boqqol podshohning:

Bud chande maqomi Chanderiy,

Pur zi kufforu dorulharbiyu zarb.

Fath kardam ba harb qal'ai o',

Gasht ta'rix: “Fathi dorulharb” degan she'rini yodlagan ekan. Men ham yozib, olib yodladim. Tog' tog' bilan uchrashmaydi. Ammo odam u podshohmi, gadoymi, bir-biri bilan uchrashishi mumkin. Bir kuni temuriy podshoh bilan yuzma-yuz kelsam, mana bu she'ringizni bilaman, deb yoddan o'qib beraman. Ma'nosini tushundingmi?

— Tushunmay o'libmanmi? Chanderiy siz bilan menga o'xshagan kofirlarga maskan edi. Men ularni tor-mor qilib, qal'asini qo'lga oldim, deyapti. Siz uni maqtayapsizmi?

— Yo'q, shunchaki hushyor bo'lishimiz kerak, dedim, Onnopuri. Kerak kezda kallani ishlatmasang, kallangdan ayrilib qolishing mumkin. Ochig'ini aytsam, avvalgi podshoh davrida ham yeganimiz shinni bo'lgani yo'q. Boj-xirojdan qaddimiz bukilib qolgan edi. Mana, unning narxi, go'shtning narxi tushdi. Bizni zab etgani haq. Lekin u faqat o'zini o'ylayotgani yo'q. Yonidagi eng ishonchli badavlat kishilarni Agra qurilishiga sarmoya berishga ko'ndiribdi. Biz eng, avvalo, o'zimizni o'ylaylik. Tuyani shamol uchirsa echkini osmonda ko'r, deydilar. Xullasi kalom boshimiz baloga qolmasin, karvonsaroyimiz kuyib kul bo'lmasin, desang, oyog'ing­­ni qo'lingga olib bozorga chop. Qasoskorni topib kel. Uning qasosi bizga qimmatga tushishi mumkin. Yugur, baraka topkur!

Yuz berishi mumkin bo'lgan suiqasddan qo'rqib qolgan Xavin Niru o'ta ayyor odam edi. U Agrada yuz bergan ko'p voqealardan boxabar bo'lib, xizmatkori Onnopuriga aytgan hukmdorni zaharlash voqeasi haqiqatan ham hij­riy 933 yilning rabi ul-avval oyi o'n oltinchi ya'ni juma kuni, melodiy 1526 yilning 16 dekabrida Panipat jangida tor-mor etilgan Ibrohim Lo'diyning onasi Bu'a tomonidan tashkil etildi. Bu voqeada Bobur mirzo hazratlarining nihoyatda ko'ngli toza inson bo'lgani o'z isbotini topdi. Zero, podshoh sobiq sultonning ko'plab oshpazlari orasidan to'rttasini tanlab asl hind taomlari buyurdi. Qasoskor Bu'a oshpazlar nazoratchisi Ahmad choshnigir(sardor ma'nosida)ni qo'lga olib, zahar beribdi. Juma kuni kechqurun asr namozidan so'ng quyon go'shtidan tayyorlangan tansiq taomni podshoh dasturxoniga tortdilar. Hukmdor ishtaha bilan taom yedi. Taomning qaylasini maqtadi. Ammo ko'ngli behuzur bo'lib, qusa boshladi. Hukmdorga Alloh noyob aql va idrok bergan edi. Uning amri bilan qusgan chog'i tushgan quyon go'shti burdalarini itga tashlatdi. It behush bo'ldi. Darhol xoin oshpaz shafqatsizlarcha jazolandi. Qasoskor ayol Abdurahim shig'ovulga topshirildi. Buyuk Bobur shu qadar olijanob, kechirimli hukmdorki, zahar bergan kampirning nevarasi, Ibrohim Lo'diyning o'g'liga shikast yetkazmasdan Agrada ushlab turgan edi. Zahar voqeasidan keyin “Meni zaharlagan shafqatsiz ayolning nevarasini ko'z oldimda ushlab turishimga bardoshim yetmaydi” deb sultonning o'g'lini Mullo Sarson orqali Komron mirzo huzuriga jo'natdi. Mullo Sarson yaxshi odam bo'lib, Komron mirzoning mulozimlaridan biri edi. Hukmdorning o'z huzurida ham ismiga Mullo so'zi qo'shilguvchi mulozimlar oz emas. Mullo Alixon shoh yozgan she'rlarni tinglab, fikrlarini aytadi. Mullo Abdurahmon islom ta'limotidan so'z yuritadi. Mullo Dovud degan navkar ko'p bor hukmdorga sodiqligini amalda ko'rsatgan. Mullo Abdulloh ersa podshohga kitob tanlab beradi. Mirzo Mullo Yorakdan musiqa sirlarini ting­laydi. Mullo Murshid esa Bobur mirzo tomonidan bir necha hukmdorlarga elchi qilib yuborildi. Juda ko'p hollarda u oqil elchi ekanligini isbotladi. Lohurda Davlatxon bilan o'ta ustalik bilan muzokaralar olib bordi. Albatta, bu hol Davlatxonga yoqmagach, uni Dehliga o'tkazmadi. Balki Mullo Murshid o'shanda Ibrohim Lo'diyga Bobur mirzoning xatlarini olib borganida, ba'zi siyosiy voqealar bosh­qacha tus olgan bo'lurmidi?

Xavin Niru omi odam emas edi. Biharlik tog'asi Madxavan Sumati o'ta zukko, bilimli tarixchi bo'lib, bir necha marta andijonlik podshoh haqida gapirib bergan, toj egasi otasi Sulton Umarshayx mirzo, bobosi Sulton Abusa'id mirzo, katta bobosi Sulton Muhammad mirzo hamda bobokaloni Mironshoh Mirzo orqali Buyuk Sohibqiron Amir Temur hazratlariga kabirai arjumand, ona tomondan chingiziy xonlarga tug'ishgan jiyan ekanligini, 12 yoshida otasi olamdan o'tgach Farg'ona hukmdorligini, bir necha marta temuriylar taxtini qo'lga olganligini aytib bergan edi. “Siyosiy iroda borasida Zahiriddin ibn Umarshayx podshohga teng keladigan hukmdor yer yuzida barmoq bilan   sanarlikdur, — degan edi Madxavan Sumati. — Amir Temurning buyukligi shundaki, u dunyoning qariyb yarmini egallab, o'z saltanatini metindan qattiq mushti, zulfiqor qilichi va beqiyos bilimi, ham amaldorlarni, ham avomni qo'llashi bilan oqilona bosh­qardi. Albatta, sen hurmatli jiyanim, “Nega endi shunday ulug' saltanat tez parchalanib ketdi?” deb so'rarsen. Amir Temur olamdan o'tgach, uning saltanati 14 podshohlikka bo'linib ketdi. O'n to'rt podshohdan biri Umarshayx erdi. Yana takror eturmen: Zahiriddin o'z bobolari va otasi kabi davlatchilik tizginin yuksak siyosiy iroda birla qo'lga olishi, harb san'atindagi yuqori salohiyati, xalq farovonligini ta'minlashdagi ezgu amallari, adabiyot, fan, san'at va me'morchilik taraq­qiyotiga berayotgan e'tibori, davlatlararo munosabatlardagi oqilona tadbirlari bilan yuqori obro' qozondi. Uning shoh Ismoil Safaviy bilan tuzgan ittifoqi uning o'zini ham, temuriylar saltanatini ham muqarrar halokatdan saqlab qoldi. Zero, Shayboniyxon bu buyuk saltanat ustiga quyundek bostirib kirgan erdi. Tasodifni qaragin, jiyan: Shayboniy ham, shoh Ismoil ham, podshoh Zahiriddin ham iqtidorli shoirlardur. Shoirlik bilan qal'ani zabt etib bo'lmaydi, ammo qalblarga yo'l topish mumkin. Zahiriddin harbiy ta'lim, fiqh ilmi, arab va fors tillarini yaxshi biladi, ko'plab tarixiy va adabiy asarlarni mutolaa qilgan. Hind falsafasiga qiziqyapti, deb eshitdim. Ilm-fanga, she'riyatga mukkasidan ketgan shaxs. Dovyurakligi va jasurligi, yo'lbars ovlagani uchun u yoshligidan “Bobur” (“Sher”) laqabini olgandur. Uning bosh maqsadi bobokaloni Amir Temurning poytaxti Samarqandni egallash, Movarounnahrda markazlashgan kuchli davlatni saqlash, mustahkamlash hamda ulkan saltanatni qayta tiklash erdi. Ul bunga erisha olmadi va nigohini avval G'azna va Kobul yeriga, so'ng bizning Hindistonga qaratdi. Kobulda bajarilgan bunyodkorlik ishlariga, bunyod etilgan bog'-rog'larga havas qilmaslikning iloji yo'q. Albatta, jiyanim o'z yerimiz, o'z tuprog'imiz bizga jondan ham aziz. Lekin bu podshohning buyukligiga shubha bilan qarash ham go'daklik xulosasi bo'lgan bo'lar erdi. Haqiqatning ko'ziga tik boqishimiz lozim. Qaragin, bizning qudratli, boy Hindis­ton necha bo'lakka bo'linib ketgan? Har bir roja o'zini Iskandar Maqduniy hisoblaydur. Ammo Bobur burgutning oldida ayrimlari oddiy chumchuq ham bo'lolmas. Eng muhimi, tinchlik bo'lsin. Urush kulfat yomg'iridur. U shohning ham, gadoning ham boshiga musibat toshlarini yog'diradir!”.

Xavin Niru ko'p narsani bilardi. Ayni chog'da ko'p narsadan bexabar edi. Vale Yaratgan Egam muqaddas Qur'oni Karimda bir oyatiga “Ey bandam sen kechasi shirin uyquga ketursen. Ammo tongda uyg'onganingda ne bo'lishini bir men bilurmen” degan mazmunni singdirgan. Onnopuri xavfli mehmonni topib keladimi, kechasi ne voqealar yuz beradi, ertaga nimalar bo'ladi? Bir rupiyasini ikki qilish ilinjida yurgan Xavin Niruning boshiga ne savdolar tushur? Buni faqat Parvardigor bilur. Alhamdulillahi rabil alamin!

Yangiliklarni do'stlaringizga ulashing

Fikr bildirish

Email manzilingiz chop etilmaydi. Majburiy bandlar * bilan belgilangan

1 × two =