Uzum sotayotgan ayol yoki biz qaysi shoirni taniymiz?

Hayotda gohida shunday voqealar yuz beradiki, uni eslasang ham kulging keladi, ham jahling qistaydi. Bunga sabab yosh bolaga o'xshagan harakating kulgingni qistadi, nodonliging esa jahlingni chiqaradi.

Gapni ko'p cho'zmay hayot yo'limda ibrat bo'lib kelgan voqeani hikoya qilib bersam. O'sha payt­­da (yanglishmasam bu taxminan 2010 yillarda bo'lib o'tgandi) “O'qituvchi” nashriyotida ishlar edim. Mavlon degan kasbdoshim bilan ishdan so'ng “Chorsu” bozoriga tushib bolalarga uzum, olma va shunga o'xshash mevalardan olib ketardik. Tabiiyki, bizga qancha arzon bo'lsa, shuncha yaxshi. Goho men, goho Mavlon sotuvchi bilan “bor barakasi”ga savdolashar, sotuvchi ba'zan bizning savdoyimizdan bezor bo'lganidan mahsulotni arzonga berib yuborardi. Biz bundan juda quvonar, olgan narsamiz o'zimizga yoqardi. Arzon, sifatli narsa kimga ham yoqmaydi, deysiz. Shiorimiz oddiy edi: “Narsa olsang, puling o'zing bilan ketsin”.

Ana shunday bozor kunlarimiz birida g'aroyib voqea sodir bo'ldi. Yanglishmasam avgust oylari edi. Ishdan keyin Mavlon bilan yana bozorga tushdik. Maqsadimiz uzum olish, uzum bo'lganda ham kishmish olish. Bozorni obdon aylandik. Aksiga olib narxlar ancha qimmat edi. Endi nima qilsak ekan, deb turuvdik “Chorsu” bozorining gumbazi zinasining yonginasida yoshi 60 larga yaqinlashib qolgan ayolga ko'zimiz tushdi. Tilla topgandek sevinib ketdik. Chunki u ayolning tog'orasida 10 kiloga yaqin kishmish yaltillab turardi. Ikkalamiz onaxon oldiga yaqinlashib uzum narxini so'radik.

– Hammasini olasizlarmi? – dedi u.

– Ha, narxi to'g'ri kelsa, olamiz, – dedik.

Onaxon narxni aytdi. Uzum shirin va juda mazali edi. Indamay olaversak bo'lardi. Ammo quvligimiz, shumligimiz tutdi.

– Qaerdan olib keldingiz? – deb so'radik.

– Parkentdan, – dedi ayol beparvogina.

– Parkentdan deysizmi? – dedi Mavlon shosha-pisha quvonib.

– Ha, nimaydi?

– U yerda bizning shoir akamiz yashaydi,– dedi biroz maqtanib.

– Mahmud Toir! Balkim eshitgandirsiz?

Ayol bizga qiziqsinib qaradi.

– U bizning akamiz bo'ladi. Katta shoir. Uzumingizning narxini yana tushirsangiz bo'lardi. Akamning “zemlyagi” ekansiz, – dedi Mavlon kulimsirab.

Bu gapdan ayolning nurli chehrasiga tabassum yugurdi, lekin boshini chayqadi.

– Yo'q, bo'lmaydi. O'zi shundoq ham juda arzon ayt­dim.

– Voy-bo', ozgina tushsangiz nima qilardi? Rostdan ham Parkentdanmisiz?

Mavlonning savoliga ayol indamadi. Endi men “hujum”ga o'tdim.

– Mahmud Toirni tanimas ekansiz. Bo'lmasa uzum­ni tekinga berib yuborardingiz. Mahmud Toir mard, tanti, saxiy shoir. Har safar kelganida bizni mehmon qiladi.

Ayol endi ajablanib qaradi.

– Sizlar Mahmud Toirni taniysizlarmi?

– Ha, aytdik-ku! U bizni akamiz deb.

– Hmm… Akangiz shoirmi?.. Savol g'alati va qitmironadek edi.

– Ha, ha… shoir… Shoir bo'lganda ham katta shoir. U kishini butun respublika taniydi-ku, nahotki siz tanimaysiz?

– Shundaymi? – dedi ayol o'ng qo'lini peshonasiga qo'yib. Bizga yaxshilab qarab oldi, so'ngra kulimsirab: – Qaerda turadi u shoir akangiz?, – dedi.

– Qaerda bo'lardi, Parkentta-da. Haligi Shampan qishlog'i bor-ku, o'shandan o'tiladi…

– Shundaymi? Katta shoir akangiz o'shatta turadimi? Rostdan ham siz ularning ukasimisizlar?

– Bo'lmasam-chi! – Ikkalamiz g'urur bilan javob qaytardik.

– Unday bo'lsa, qani shoir akangizning biron she'rini yoddan aytib beringlar-chi…

Bu gapdan keyin men tok urgandek qotib qoldim. Mavlon bir oqardi, bir qizardi.

Mahmud Toirning qo'shiq bo'lib ketgan mashhur she'rlaridan bir-ikki satr o'qidik. O'xshamadi. O'xshatolmadik.

– Biz haligi… – Ikkalamiz nima deyayotganimizni bilmay duduqlanardik.

Onaxon ahvolimizga qarab nima uchundir qotib-qotib kuldi. So'ng birdan jiddiy tortdi va kutilmaganda o'zi she'r o'qiy boshladi:

 

Farzandingman, parvonamsan,

Sen bittasan, sen onamsan.

Azizsan va yagonamsan

O'zing orim, o'zing shonim—

Jonajon O'zbekistonim!

 

Bahorimning ifori sen,

Ikki ko'zim xumori sen.

Tinchligimning tumori sen

Tomirimda oqqan qonim—

Jonajon O'zbekistonim!..

 

Xudo qo'llab hur bo'lgan san

Baxting balqib, nur bo'lgan sen

Temur tutgan tug' bo'lgan sen

Ellar aro boqiy shonim—

Jonajon O'zbekistonim!..

 

Qo'shig'imga qo'r bo'lgan el,

Qo'shig'imga jo'r bo'lgan el.

Hurlar ichra hur bo'lgan el,

Tilda bolim, dil dostonim—

Jonajon O'zbekistonim!

 

U O'zbekiston xalq shoiri Mahmud Toirning ash'orini shunday to'lqinlanib jarangdor o'qirdiki, hatto yonimizdan o'tayotgan odamlar ham to'xtab ting­lashardi. Shoirning tashbehlari odamlarni o'ziga butunlay mahliyo etib qo'ygandi. Men Mavlon bilan bu uzum sotuvchi oddiy ayolning she'r o'qish san'atiga, uning ohangiga mahliyo bo'lib qoldik. Nazarimda ayol butun borlig'i bilan “O'zbekiston” she'ri ichiga kirib ketgandi va o'zining bozorda ekanini ham unutgandi, go'yo.

She'r tugadi. Biz esa nima deyishni bilmay qaqqaygancha turar edik. Mavlon birdan qarsak chalib yubordi. Yonimizdagilar qo'shildi.

Men ayolning she'r o'qishidan zavqlansam-da, ichimni allaqanday bir his tirnay boshlagandi. Mana, maqtanchoqlik oqibati derdim, o'zimdan o'zim uyalib.

– Ukalarim, – dedi ayol bizga qarab. Men o'qituvchiman. Siz aytgan Mahmud Toirni juda yaxshi taniyman. U sizlarning akangiz bo'lsa, meni jondosh, qondosh ukam. Lekin el tanigan shoirdan to'rt qator she'rni yoddan bilmaslik, uni ayta olmaslik uyat! Mahmud Toirning ukalariga esa shu uzumni sovg'a qilaman. Chunki bu hovlimizning uzumi. Sotib olmaganman. Faqat Mahmud Toirni taniymiz, deya maqtanmasdan ijodini ham o'qib turinglar. Xo'pmi?!

Ayolning o'qituvchilarga xos tarsakisi edi bu! U tog'oradagi bor uzumni teng ikkiga bo'ldi-da, yo'q deyishimizga qaramay qo'limizga tutqazdi…

Uzumning pulini bermoqchi bo'lsak ham, aslo ko'nmasdi. Sovg'a dedim-ku, sizlarga–dedi cho'rt kesib.

* * *

Oradan ancha yillar o'tdi. Shu yillar orasida Mavlon bilan yana bozorga ko'p tushdik. Ammo bizga ta'lim va chiroyli dashnom bergan o'sha chehrasidan nur yog'ilib turgan o'qituvchi ayolni boshqa uchratmadik. Balkim, biz ko'rmagandirmiz… Biroq u qadr­don og'amiz Mahmud Toirning ohangdor, zavqli, yuraklarni titratuvchi va qalblarga orom beruvchi sehrli she'rlari kabi butun umr yodimizda qoldi…

Bahrom AKBAROV,

O'zbekiston Yozuvchilar uyushmasi a'zosi

Yangiliklarni do'stlaringizga ulashing

Fikr bildirish

Email manzilingiz chop etilmaydi. Majburiy bandlar * bilan belgilangan

twenty − sixteen =