Mansab va martaba

Boshqani bilmadim-u, qalamkashga Xudo umrni fikrlash uchun bergan. Qancha ko'p yashasang, shuncha ko'p fikrlash imkoniga egasan.

Tunov kuni bir oshda g'alati bir hodisa yuz berdi. Esning esi – bor, deysizmi? Bundan 25 yil burun bo'lgan bir voqea yodga tushdi.

O'shanda kamina katta idorada xizmat qilar edi. Zavq-shavq bilan ishlanar, tez-tez ommaviy axborot vositalari orqali chiqilar edi. Taniqli adabiyotshunos olim Ozod Sharafiddinovning 70 yoshga to'lishlari munosabati bilan Toshkent shahri hokimiyati oshxonasida ziyofat bo'ldi. Dasturxon atrofida kaminadan ikki-uch yosh kichikroq bir notanish yigit ko'p mulozamat ko'rsatdi. Choylar quyib turdi, non ushatdi, taqsimchaga turli yeguliklar solib berdi va hokazo. Oxiri o'zini tanishtirdi.

— Sizning ashaddiy muxlisingizman. Sirtdan shogirdingizman. Yozganlaringizni o'qiyman. Televidenie va radiodagi chiqishlaringizni jon quloq bilan tinglayman. Sizdan uslub o'rganaman, – dedi.

Ikki yil o'tib, buni qarangki, bizga “sirtdan shogird” bo'lgan bu yigit bilan bir idorada ishlashga to'g'ri keldi. Har holda, kamina rahbar o'rinbosari, u bo'lim mudiri edi. Negadir, avvalgi “shogird”ligidan asar ham qolmaganday edi. Sezmay o'libmanmi, rahbar oldida o'zini menga shogird qilib ko'rsatishdan o'lgudek qo'rqib yurdi. Ammo nima bo'lganda ham, davralarda o'rinbosardan yuqori o'tirgani yo'q.

Umrning o'ziki o'tkinchi bo'lganidan keyin mansab vaqtincha bo'lmasinmi?

Yillar o'tdi. Kamina amalga oshirilgan qisqartirish tufayli mansabdan ketib, boshqa ishga o'tgan, ammo haligi “shogird” lavozimida qolgan edi. Toshkentga yaqin viloyatlardan biridagi oliy ta'lim muassasasi o'tkazgan ilmiy anjumanga bordik. Rektor poytaxtdan ma'ruza uchun kelganlarni mehmon qildi. Kamina xonaga oldinroq kiribman. Rektor to'rga alohida bir stul qo'ydirgan. Albatta, u haligi “shogird”ga mo'ljallangan. Kamina va rektor uning ikki qo'lida ro'parama-ro'para o'tirdik.

Xomkalla bo'lmay ketay, ichimda: “Hozir kelib: “Ustoz, yuqoriga Siz o'tasiz, bizga noqulay-ku”, – desa kerak”, – deb o'ylabman. Otam tumandagi rahbar lavozimlardan birida ishlaganlar. Ota-­onamdan, 18 yil Fanlar akade­miyasi, 3 yil Tashqi ishlar vazirligi, 3 yil Prezident devoni, 11 yil Respub­lika Ma'naviyat va ma'rifat markazida mehnat qilib, orttirgan tajribamdan kelib chiqilsa, qaerda qanday o'tirib-turishni yaxshi bilsam kerak, deb o'ylayman. Shuning uchun bu “bo'lajak” taklifni rad qilishimni ko'ng­limda pishitib turgan edim. Juda bo'lmasa: “Goh – pirdan, goh – muriddan”,   “Tegirmon – navbati bilan”,– degan gaplar – bor, bir marta to'rda o'tirsangiz, nima qilibdi?” – deb hazillashaman”, – deb ham o'ylab qo'ydim.

Qayoqda?!

U tantanavor kayfiyatda kirib kelib, rektor ko'rsatgan joyga bemalol, zarracha xijolat chekmasdan, mamnuniyat bilan o'tirib oldi-ku. Endi mansabi “ustoz”inikidan yuqori edi-da, axir!

Bugun bundan ham battari bo'ldi. O'zi o'zbek oshlarining yozilmagan ko'p-ko'p qoidalari bor. Ulardan biri shuki, stol bir boshdan to'ldirib boriladi. Bunda yoshga qaralmaydi. Kelgan bo'sh stulga o'tiraveradi.

Stolimiz hali to'lmagan edi. Yuqoriroqda ikki yoshi yetmishlarga borgan oqsoqol o'tirar edi. Bir mahal 45 yoshlar chamasi bir yigit kelib qoldi. Haligi ikki chol o'rnidan turib, unga joy bo'shatishdi. Yigit ham, xuddi o'sha kaminaning “shogird”iday, mamnuniyat bilan chollarni bosib, yuqoriga o'tdi. Surishtirsam, chollar uni yaxshi tanishar, qaerdadir kattaroq lavozimda ishlar ekan.

Ikkita qoida buzildi: birinchisi – oshda o'tirib-turish qoidasiga amal qilinmadi, ikkinchisi – yoshning martabasi mansabdan yuqori ekani butkul unutildi.

Xotira – yomon narsa. Yomonligi shundaki, kompyuterga virus tushadi, unga tushmaydi-da.

…Bir gal ustozim, atoqli sharqshunos, filologiya fanlari doktori, professor, “Mehnat shuhrati” ordeni sohibi Najmiddin Komilov bir oshga hamma qatori kirib, kamtarlik bilan to'g'ri kelgan stollardan biri atrofiga o'tiribdilar. U paytda O'zbekis­ton Res­publikasi Markaziy saylov komissiyasi raisi edilar. To'ychi domlani to'yxonaning to'ridagi stolga olish uchun odam yuboribdi.

— Yo'q, – debdilar ustoz, – men qaerga o'tirgan bo'lsam, o'sha yerni to'r hisoblayveringlar!..

Umrini aziz-avliyolar hayotini ilman o'rganib, el orasida targ'ib qilishga bag'ishlagan olim shunday bo'ladi-da.

Ammo oramizda bu hikmatdan, buyuk islomiy ma'naviyatdan tamoman bexabar odam shunchalar ko'pki…

Sultonmurod OLIM,

O'zbekistonda xizmat ko'rsatgan

madaniyat xodimi

Yangiliklarni do'stlaringizga ulashing

Fikr bildirish

Email manzilingiz chop etilmaydi. Majburiy bandlar * bilan belgilangan

twenty − nineteen =