Istiqlol tuzugi
Har bir davlat o'z istiqlol va taraqqiyot yo'lini tanlar ekan, xalq farovonligini ta'minlashga xizmat qiladigan eng muhim maqsad va vazifalarini o'zining Konstitutsiyasi – Asosiy qonunida mustahkamlab oladi. Binobarin, o'z xalqining xohish-irodasi, dili va tilidagi ezgu niyatlariga hamohang Konstitutsiyaga ega bo'lgan mamlakat o'zi belgilagan yuksak marralardan hech qachon og'ishmasdan, doimo oldinga qarab boradi.
Bosh qomusimiz qabul qilinganligiga 31 yil to'lgan bo'lsa-da, aslida Konstitutsiya tuzishga bo'lgan ilk qadam 1990 yilning 24 mart kunida qo'yilgandir. Shaxsning ma'lum bir davlat fuqarosi ekanligini isbotlovchi hujjati – pasport hisoblanadi. Davlatning dunyo mamlakatlari orasida mavjudligini isbotlovchi hujjati, ham uning pasporti Konstitutsiya sanaladi.
Mamlakatimizda inson huquqlari barcha narsadan ustun ekanligi 7-moddada o'z aksini topgan, ya'ni xalq davlatning birdan-bir manbaidir. Bundan tashqari, davlat hokimiyati va boshqaruv organlariga bag'ishlangan normalar ham “Inson va fuqarolarning asosiy huquqlari, erkinliklari va burchlari” deb nomlangan bo'limdan so'ng joylashtirilganligi ham bejiz emas.
Konstitutsiya – tuzuk degani. Eski turkiy tilimizdagi tuzmoq fe'li asosida yuzaga kelgan. Amir Temur tuzuklari ham o'ziga xos bir qonun jamlanmasi edi desak, xato bo'lmas. Tuzukda aytiladi: agar aybdor, jinoyatchi kishilarga jazo berish kerak bo'lsa, unga azob berish, qiynash, tanaga jarohat yetkazish kabi jazolar berish taqiqlanadi. Uni ma'rifat yo'li bilan to'g'ri yo'lga boshlash kerak.
Yoki bo'lmasa, o'sha davr kishisi adirlik, qarovsiz dasht yerlarini parvarish qilib, uni obod qilsa, undan birinchi yili soliq olinmagan. Bobomiz tuzuklarida ham milliy qomusimiz singari insonparvarlik – gumanizm g'oyalari ilgari surilgan. Bir so'z bilan aytganda, bugungi konstitutsiyamiz mustaqilligimiz tuzugidir.
Konstitutsiyamiz asosida mamlakatimizda milliy qonunchilik tizimi, davlat organlari, fuqarolik jamiyati institutlari shakllandi. Bugungi kunda barcha jabhalarda keng ko'lamli islohotlar amalga oshirilmoqda. Ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy va harbiy salohiyatimiz yuksalib, fuqarolarimizning dunyoqarashi tobora o'sib bormoqda. Bularning barchasi, eng avvalo, Bosh qomusimizning hayotbaxsh kuch-qudrati natijasidir.
Ayrim davlatlar hatto o'z Asosiy qonunlarining referendumda, xalq ishtirokida qabul qilingani bilan faxrlanadi. Albatta, bu eng oliy darajadagi qaror. Biroq bu jarayonda xalq oldida faqat ikki savoldan biriga javob berish imkonigina bo'ladi: Konstitutsiya matnini tasdiqlash yoki rad etish. O'zbekiston Konstitutsiyasining o'ziga xosligi shundaki, u ikki marotaba xalq muhokamasida yurtdoshlarimiz xohish-irodasi bilan boyitildi.
Tarixga nazar solsak, asrlar davomida shakllangan ma'naviy-axloqiy qadriyatlar va insonning tabiiy huquqlari sivilizatsiya jarayonlari natijasida Konstitutsiya shakliga kelganini ko'ramiz. Konstitutsiya bashariyat hayotida ilk bor insonning ozod va erkin yashash, mulkka ega bo'lish, ta'lim olish, mehnat qilish, saylash va saylanish kabi huquqlarini, so'z hamda e'tiqod erkinliklarini oliy qadriyat darajasiga ko'tardi.
Yana shuni aytish mumkinki, Bosh Qomusimiz — O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi dunyoda hech kimdan kam emasligimizni, tenglar ichra tengligimizni, kelajagi buyuk davlat qurishga bel bog'lagan bag'ri keng, ko'p millatli O'zbekiston fuqarolarining huquq va erkinliklarini kafolatlovchi hujjat sifatida bizning yo'llarimizni charog'on etuvchi yulduzdir. Suveren va demokratik davlat qurish yo'lidan qat'iy borayotgan O'zbekistonning har bir fuqarosi Konstitutsiyamiz bilan faxrlanadi. Chunki, u baxtimizning qomusidir.
Bunyodbek ShERMATOV,
O'zbekiston Respublikasi Qurolli kuchlar akademiyasi
katta o'qituvchisi.