Vatan bo'lib birlashsak…

Ilmu ijod  mo''jizasi  xalqni buyuk maqsadlar sari  boshlaydi, ijodkoru ziyolilar esa  elning ko'rki, ziynati sanaladilar.

Davlatimiz rahbarining yil oxirida bo'lib o'tgan  Respublika Ma'naviyat va ma'rifat kengashining kengaytirilgan  yig'ilishida  ilmu tafakkur, madaniyatu san'at, ijod ahli bilan qurgan samimiy suhbatidagi ona tilimizni ardoqlash, milliy qadriyatlarimizni  kelgusi avlodga sog'u omon yetkazish  borasidagi niyatlari  har birimizga kuch-quvvat,  yuksak rag'bat berdi.

Yangi yilni kutib olishga oshiqayotgan o'sha damlarda yurtdoshlarimizning yuzlaridagi quvonchlariga boqib, hali  ustozlarini Fanlar akade­miyasining akademigi sharafli unvoni bilan tabriklayotgan, hali “Olimlar bayrami” munosabati bilan  shogirdlarini  bayram  tadbiriga chorlayotgan,  “Yil ayoli” respublika tanlovida oliy o'rin egallagan oddiy maktab o'qituvchisining shodligiga  sherik bo'layotgan  ziyolilarimizni ko'rib,  mehnatidan baraka topgan insonlarning o'z yurtida  qadr topayotganiga havasi keladi kishining.

Millat  yuksalishining asosiy negizlaridan biri bo'lmish madaniyat va san'at sohasidagi  yangilanishlar esa inson ruhiyati, kayfiyati bilan, yuragi bilan  ishlashga  moyil ushbu  soha kishilarining  yurak prizmalaridan o'tayotgani  rost gap. Yurakdan chiqqan so'z yurakka yetib boradi, aziz farzandlarni yurtga muhabbat, shuk­ronalik va  ezgulikka kamarbasta qilib tarbiyalash esa har bir ziyolining  umr mazmunidir.

Yangi O'zbekiston madaniy siyosatidagi yorqin voqealar, islohotlar tadriji Uchinchi Renessans poydevorini yaratish g'oyasini ilgari surayotgan ma'rifatparvar xalqning bugungi kundagi kayfiyati, “Inson qadri uchun” hikmatining amaldagi isboti ushbu fayziyob tanlovlarda baralla ko'rinmoqda. Mirzo Bedilning “Ilm insoniyat gavharidir” degan hikmati bizningcha, ilmni qadrlaganlar, kitobni, mutolaani qadrlaganlarning hayotlarida yo'lchiroq bo'lib porlab turadi.

Muqaddas hadislarda “So'zda sehr, she'rda hikmat bor” deyilgan tabarruk kalomni uchratamiz. So'zning sehri insoniyatni o'z o'qi atrofida adashmay aylanib turishiga katta xizmat qiladi. Zotan so'zdagi ilohiy sirni, hayratangiz sehrni anglagan, his qilgan inson hayotning asl ma'nosini, mavjudiyatning bor haqiqatini tushunib yetadi. So'zlardagi ana o'sha tilsimli haqiqatni anglash va anglatishdek qutlug' vazifa shoiru shuaroga, fozilu fuzaloga, olimu ulamoga bekorga tortiq qilinmagan.

Ota-bobolarimiz aytganlaridek, boshqa fanlar ilmning ulkan namoyandalarini yetishtirishi mumkin, adabiyot esa fidoyilarni kamolga yetkazadi. Chunki adabiyot inson ruhining muhandisi hisoblanadi. Adabiyotsiz hayot juda g'arib va qashshoq bo'lib qolgan bo'lar edi.

Muazzam adabiyot karvonini yorug' manzillar sari yetaklayotgan, bu karvonlarning bekatlarini mehr chiroqlari bilan yoritib turgan, karvonlarning ziyolarini xalqqa yetkazishga kamarbasta bo'lib turgan  davlat millatparvar, vatanparvar bolalarni tarbiyalaydi, voyaga yetkazadi, bunga qator rivojlangan davlatlarning taj­ribalari guvohlik beradi.

Bekorga davlatimiz rahbari adabiyotni millat murabbiyi deb atamaydilar.

Ko'rib turibmiz, sakson yildan ortiq o'z  binosi bo'lmay ijarama-­ijara  faoliyat ko'rs­atib kelayotgan Yozuvchilar uyushmasiga muhtasham bino qurib berildi, Zomin ijodkor yoshlar  seminari qayta ish boshladi, diyorimizning eng dilbar maskanlari – O'riklisoy-u Zarkentda adiblar uchun oromgohlar ochildi, yuzga yaqin adiblar uchun imtiyozli asoslarda  uy-joylar berildi, yuzlab yoshlarning birinchi to'plamlari, yuzlab shoiru yozuvchining ijod bayramlari o'tkazib kelinmoqda. Uyushmada har  kuni bir muallifning asari, tarjimasi taqdimot qilinadi. Bir kun tinim yo'q, ijod jarayoni  qaynaydi.

Azim Toshkentning qoq markazida hazrat Alisher Navoiy haykali poyi­­da  “Adiblar xiyoboni” bunyod etildi.

Prezidentimiz tomonidan “Do'stlik” ordeni bilan mukofotlangan   Ozarbayjon xalq yozuvchisi Anor muallim xiyobonda sayr etar ekan: “Men dunyoni kezgan odamman, boshqa biror yurtda O'zbekistonda adiblar uchun qurib berilgan  hashamatli bino kabi koshonani ko'rgan emasman, buni adabiyotga e'tibor deydilar. Men O'zbekiston Prezidenti tomonidan qilinayotgan ezgu ishlarga havas qilaman. Men “Beshinchi qavatli uyning oltinchi qavati” degan asar yozganman va ayni damlarda  o'zimni o'sha uyning oltinchi qavatida turgandek his etayap­man!”  degan  do'stona izhori O'zbekis­ton ulkan ma'rifiy o'zgarishlar yurtiga aylanayotganining jahonshumul e'tirofi  edi. Davlat rahbarining mehnatiga, shijoatiga qardosh xalq yozuvchisining bergan bahosi edi bu!

Turkiy tilli davlatlar adabiyotlarining eng sara namunalaridan iborat “Turkiy adabiyot durdonalari” deb nomlangan 100 jildlik kitoblar turkumida umumturkiy adabiyotning yetuk namoyandalari, O'zbekiston, Qoraqalpog'iston, Turkiya, Qozog'iston, Qirg'iziston, Ozarbayjon, shuningdek,  kuzatuvchi mamlakatlar –Turkmaniston va Vengriya davlatlarining atoqli shoir, adib va mutafakkirlari asarlaridan iborat ushbu nodir to'plamdan Mahmud Koshg'ariyning “Devonu lug'otit-turk”, Yusuf Xos Hojibning “Qutadg'u bilig”, Ahmad Yugnakiyning “Hibat ul-haqoyiq”, Ahmad Yassaviy va Sulaymon Boqirg'oniyning “Hikmatlar”i, Nosiriddin Rabg'uziyning “Qissasi Rabg'uziy” kabi mumtoz asarlari, Alisher Navoiyning “Saylanma  g'azallari”, “Zamonaviy o'zbek nasri antologiyasi” o'rin olgani, vatanimizda o'zbek tilida nashr qilingan “Turkiy adabiyot durdonalari” 100  jildlik majmuasining, Alisher Navoiyning Toshkentda yangi chop etilgan 5 jildlik “Xamsa” majmuasi, hurmatli Prezidentimiz so'zboshisi  bilan chop etilgan Yunus Emro asarlarining o'zbek tilidagi nashri Turksoy xalqaro kutubxonasiga taqdim etilgani adabiyotga bo'lgan e'tiborning namunasidir.

Yoki bo'lmasa, yoshlar mutolaa madaniyatini yuksaltirish, kitobxonlikni keng targ'ib qilish borasida o'tkazilayotgan  “Yosh kitobxon” tanlovi  o'tgan yetti  yil mobaynida butun  mamlakat yoshlarini  qamrab olgani, ming­lab mutolaa ixlosmandlarining eng chekka hududlarda ham kitobga, adabiyotga ixloslari munosib baholanayotgani, butun respublikamiz ulkan kutubxonaga aylanganidan darak beradi. Tanlovda qatnashgan to'rt millionga yaqin yoshlarning o'n yetti nafari Prezident sovrini — “Spark” avtomobillarini qo'lga kiritganlari ma'rifat g'unchalarining mamlakat ijtimoiy-siyosiy, madaniy-ma'rifiy hayo­­tida o'z o'rinlari borligining e'tirofi bo'ldi.

E'tiroflarni  yozyapman-u,  Davlatimiz rahbarining  kechagina ona tiliga bo'lgan munosabati va e'tiborli mulohazalari, ya'ni o'zbek tilini o'qitish samarasini oshirish, milliy sertifikatga ega bo'lgan “O'zbek tili va adabiyoti” o'qituvchilariga yangi o'quv yilidan boshlab 50 foiz ustama to'lanishi, o'zbek tili bo'yicha xalqaro fan olimpiadalari o'tkazilishi haqidagi yaxshi niyatlari muallimlarimizga nechog'li g'ayrat ato etishini ko'z oldimga keltiraman. Bu ma'rifatparvar  bobomiz  Abdulla Avloniy bundan yuz yil ilgari “Har bir millatning dunyoda borlig'ini ko'rsatadurg'on oyinai hayoti til va adabiyotidur. Milliy tilni yo'qotmak, millatning ruhini yo'qotmakdir” degan hikmatli ta'birlariga munosib javobdir.

Esimda bor, 2017 yil 3 avgustda mamlakat rahbarining  bir guruh ijodkor ziyolilar bilan bo'lgan uchrashuvda  soha taraqqiyotiga yangi tamal toshi qo'yilgan edi. Uchrashuv topshiriqlari natijalariga asosan  alohida iqtidor talab etiladigan oliygohlar uchun kirish imtihonlarini  ijodiy suhbat shaklida tashkillashtirish, bolalar musiqa va san'at maktablariga xalq suygan madaniyat va san'at darg'alarini  rahbar etib tayinlash, respublika darajasidagi madaniyat va san'at muassasalariga iqtisodi mus­tahkam  idoralar jamoalari bilan “Do'stlik klublari” shaklida moddiy ko'maklashish imkoniyati yaratildi, O'zbekiston davlat san'at va madaniyat institutining Farg'ona filiali tashkil etildi.

1997 yildan beri  har ikki yilda bir marta an'anaviy tarzda YuNESKO xalqaro tashkiloti shafeligida Samarqandda o'tkazilib kelinayotgan “Sharq taronalari” musiqa festivali nafaqat Sharq xalqlari, balki butun dunyo san'atsevar xalqlari o'rtasida ijodiy do'stlik rishtalarini bog'lagani, Samarqandi firdavsmonand jahonning musiqiy poytaxtiga, qadimiy Registon musiqiy sahnaga aylanganini  bilardik, bu san'at anjumanining mantiqiy davomi qator xalqaro festivallarda bo'y ko'rsatdi.

Benazir san'atimizning oliy darajadagi aks-sadosi, o'n ikki asrdan beri ardoqlab kelayotganimiz — milliy maqom bayramining Shahrisabzda Xalqaro maqom san'ati festivali darajasida o'tkazilgani, “Shashmaqom”ni Yevropa mamlakatlarida musiqa mutaxassislari, ixlosmandlari ham turli konsert va festivallarda tinglab, yuqori baholayotgani, maqom san'atini Germaniya, Fransiya musiqa mutaxassislari tadqiq qilayotgani mumtoz san'at olamida yangilik bo'ldi, Yunus Rajabiy nomidagi O'zbek milliy musiqa san'ati instituti faoliyati yo'lga qo'­yilgani, hududlarda ixtisoslashtirilgan maqom maktablari ochilgani – milliy o'zlikni  anglashning qoyilmaqom ko'rinishidir.

Afsonaviy Jayhun va Sayhun oralig'idagi sivilizatsiyalar yaratgan aziz ota-bobolarimizdan qolgan milliy qadriyat – baxshichilik san'atiga berilgan e'tibor natijasida Termiz, Nukus, Guliston shaharlarida Xalqaro baxshichilik fes­tivali o'tkazildi, Yunus Rajabiy nomidagi O'zbek milliy musiqa san'ati institutida  “Baxshichilik va dos­tonchilik” ta'lim yo'nalishi bo'yicha  iqtidorli talabalar o'qishni boshladi. Ko'z ochmagan buloqlar – yangi iste'dodlar uchun oltin zina bo'lishi tayin. Uch marotaba o'tkazilgan festivalda AQSh, Bolgariya, Eron, Janubiy Koreya, Moldova, Rossiya, Turkiya, Fransiya, Xitoydan tashrif buyurgan baxshilar va soha taraqqiyotiga baholi qudrat hissa qo'shib kelayotgan olimlar ishtiroki va bizdagi bu san'at taraqqiyoti haqidagi fikrlari o'zi bir dunyo bo'ldi.

Mutaxassislar yaxshi biladi,  yurtimizda  8 mingdan ziyod madaniy meros ob'yekti mavjud. YuNESKOning Insoniyat nomoddiy madaniy merosi ro'yxatiga bizdan 10 ta meros – “Boysun tumani madaniy makoni”, “Shashmaqom” mumtoz musiqasi, “Katta Ashula”, “Askiya san'ati”, “Navro'z”, “Palov madaniyati va an'analari”, Marg'ilon hunarmandchilikni rivoj­lantirish markazi: (atlas – adras), Xorazm raqsi “Lazgi”, “Miniatyura san'ati” va “Baxshichilik san'ati”nomzodnomasi kiritildi.

Yana bir nufuzli Xalqaro anjuman – Xalqaro hunarmandchilik fes­tivalida Qo'qon shahriga yog'och o'ymakorligi bo'yicha Hunarmandchilik shahri maqomi berilgani, shu davrgacha jahonning turli mamlakatlaridagi 35 ta shahargina mazkur maqomga sazovor ekani, Qo'qon shahri Mustaqil Davlatlar Hamdo'stligiga a'zo davlatlar ichida birinchi bo'lib ushbu ro'yxatga kiritilgani ham jahonaro e'tirofdir, aslida. Birinchi hunarmandchilik festivalining ochilish marosimidagi yorqin va fayziyob manzara jahon hunarmandlarining tahsiniga sazovor bo'lgani haqida haligacha faxr bilan so'zlaymiz. O'shanda festival doirasida olti avlodi naqqosh usta bo'lib tanilgan mashhur usta Muhammadali Yunusov teatrlashtirilgan badiiy qism fonida, sahnaning bir chekkasida, tomoshabinlarning  ko'z o'ngida qirq minut davomida ellikka yaqin shogirdlariga bosh bo'lib, bitta mix ishlatmasdan  milliy uslubdagi sakkiz ustunlari yarqiragan naqshinkor, kungurador nihoyatda nozik did bilan ishlangan mahobatli ayvonni bitirishganida  xorijlik mehmonlar zavqlanib, qarsak chalib yuborishgandi. Oppoq yaktak kiygan  ustalarning   barcha tomoshabinlar, ko'plab kameralar  ko'z o'ngida  bajargan ishlari dunyoning narigi chetidagi  tomoshabinlarning ham olqish­lariga sazovor bo'lgan edi.

Axir, bunday ajib mehnat jarayonini, hayratli manzarani  qiyoslash uchun so'z topib bo'lmas!

Tafakkur o'zgarmasa, jamiyat o'zgarmaydi, ma'rifat rivojlansa, milliy tafakkur rivojlanadi. Davlat rahbarining samimiy suhbatidan har bir ijodkorning ko'ngli tog'dek ko'tarilganini, Vatan bo'lib birlashish, farzandu nabiralarga ma'rifatli qadriyatlarni basalomat  yetkazmoqni sharaf deb bilganlarini har birlarining chaqnoq nigohlaridan bilish mumkin.

Ulug'larimizning: “Bir dasta tayoqni birga bog'langiz, kimsa sindirolmas. Agarda ajratsangiz bir-birini har kim sindirar” degan  dono o'gitlari  ziyolilarimizning yo'llarida  yo'lchiroq bo'ladi.

So'z ham, ovoz ham, soz ham, iqtidoru talant ham Yaratganning xalq xizmati, yaxshi niyatlariga vobasta bo'lish uchun bergan omonati, qarzidir. Adolatli va shiddatli islohotlar esa har bir ijodkorning yuragi orqali o'tadi. Yurakdan chiqqan so'z yurakka yetib boradi, aziz farzand­larni yurtga muhabbat, shukronalik va  ezgulikka kamarbasta qilib tarbiyalash esa har bir ziyolining  umr mazmuni bo'lmog'i kerak. Niyatlar amallarga  qarab bo'lg'usidir, amallar esa ezgulik yaratishdan iborat.

Boshqacha bo'lishi mumkin emas.

Sayyora TO'YChIYEVA,

O'zbekiston Yozuvchilar uyushmasi  a'zosi, shoira.