Gazetalar qachon bepul tarqatiladi?

“Yangi Sirdaryo” gazetasi chin muxlislari uchun shunday tashabbus bilan chiqdi

Oziq-ovqat do'koniga kirdim. “Oq qand bormi?” — so'rayman sotuvchi opadan. U bo'lsa jim. Hayron bo'lib qarasam, opa hayrat nigohlari bilan qo'limdagi gazetalarga tikilib so'radi.

— Qo'lingizdagi qanday gazetalar?

— Bularmi, “Yangi Sirdaryo” va “Hurriyat” gazetalari. O'qisangiz beraman, — dedim-da javobini kutmasdan “Yangi Sirdaryo” gazetasining 3-4 ta nusxasidan tutqazdim. — “Hurriyat”dan bera olmayman. O'zi bir nusxa.

— Qancha bo'ladi bularning narxi?

— Hech qancha. O'qiyman deganlarga tekin.

— Rostdanmi? — so'radi ishonqiramay u.

— Rostdan.

— Bu gazetalar hali ham nashr etilyaptimi? Anchadan beri ko'rmagandim. Men respublika va viloyatimiz nashrlarini muntazam o'qib, kuzatib borar edim. Ularning hali ham nashr etilayotganidan bexabar ekanman.

— Albatta, nashr etilyapti. Xohlasangiz, har hafta Sizga olib kelaman. Faqat bir shartim bor.

— Qanaqa shart?

— Do'koningizda gazeta qo'yishga joy ajratasiz va savdo qilganlarga bir donadan berasiz. Men esa odamlarning gazetamizni olishiga qarab, o'qilishiga qarab, nechta desangiz, har hafta olib kelaman.

— Tekingami?

— Ha.

Sotuvchi opa bilan shu taxlit og'zaki “shartnoma” tuzdik. O'yladimki, odamlar hozir gazetaga chanqoq. Bunga shu kabi bir qancha voqealar asno guvoh bo'ldim. Faqat aksariyat odamlar globallashgan, intensivlashgan va axborotlashgan davrda adabiy, ilmiy, ijtimoiy-siyosiy gazetalar nashr etilayotganligidan ham bexabar. Odamlarga bugun gazetalar yangilangan yangilik.

Qolaversa, bu ham gazetalar reklamasining (tahririyat zarariga bo'lsa-da) bir turi, lekin odamlarning ma'naviy saviyasini oshirishning samarali  usulidir.

Shu voqeadan keyin bir qancha do'kon egalari bilan shu taxlit kelishuvga erishdim. Bir kitob do'koni egasi bilan do'kon yonida maxsus kitob va gazetalar o'qiydigan joy tashkil etyapmiz.

Bugungi kunda Sirdaryo viloyati hokimligi va bir qancha tashkilotlar rahbarlarining qabulxonalari, kutubxonalarda, Xalq qabulxonalarida, umuman, odamlar kutish joylarida gazetalar qo'yiladigan maxsus joylar tashkil etish urfga kirib bormoqda. Bu tajriba an'anaga, ommaviy madaniyatga aylansa, ajab emas…

Qolaversa, ko'pgina davlatlarda, jumladan, eng rivojlangan mamlakatlarda gazetalar xalqqa bepul tarqatiladi.

Aeroport va vokzallar, mehmonxonalar, metro va katta-kichik do'konlarda turli nashrlarni bepul olib ketish mumkin. Qanday qilib deysizmi? Axir gezatalar o'z-o'zidan chop etilib qolmaydi-ku! Unga qancha qog'oz, chop etish harajatlari, tahririyatning oylik maoshlari… bular hamma joyda bor. Faqat buning uchun ana shu bepul tarqatiladigan gazetalar uchun oldindan mablag'lar ajratib qo'yiladi. Bu davlat tomonidan bo'lishi mumkin yoki o'sha manfaatdor kompaniya, tashkilotlar bo'lsin.

Albatta, pullik nashrlar ham yo'q emas.

Xo'sh, bu jahoniy tajriba nega bizda yo'q? Neaga qo'llab-qo'vvutlanmaydi? Aytaylik, Mahallalar uyushmasi, Ma'naviyat va ma'rifat markazlari, “O'zbekiston havo yo'llari”, “O'zbekiston temir yo'llari”, Turizm vazirligi kabilar matbuot nashrlariga e'tibor qaratsalar bo'lmaydimi?

Bu narsalarni kim, qachon o'ylaydi?

Bir tuman mahallalar uyushmasiga bordik. E'tiborimni tortgan jihat javondagi “Mahalla” gazetasining taxlamlari bo'ldi. Qaradim. Gazetaning 2 ta sonining 100 ga yaqini. “Buni qaysi tashkilot olib keladi sizlarga?” — deya so'rayman. “Topshirish dalolatnomasi bor”, deb qo'limga tutqazdi. “Surxondaryoda tezkor matbuot xizmati” MChJ” deb yozilgan ekan. Tezkor matbuot bo'lsa, gazetalarni nashrdan keyin ikki haftada yetkazadimi? Endi bu gazetalar qachon mahallalarga yetib boradi? Yetib boradimi o'zi? Savollar ko'p. Javob beradigan tomon esa sukutda!

“Mahalla” gazetasini tahririyatning o'zi yetkazib beruvchi tashkilotlar bilan shartnoma tuzib, viloyatlarga yetkazilishini ta'minlar ekan. Muammo yo'q. Biroq Sirdaryo viloyatiga gazetaning 2 ta soni mutlaqo boshqa viloyatning matbuot xizmati tomonidan, boz ustiga, bir joyga berilishini qanday tushunish lozim?

Bunday holat yaqinda viloyatimizda tashkil etilgan “Ishonch” va “Ishonch-Doverie” gazetalari tahririyati jamoasining o'z mushtariylari bilan yaqindan muloqot qilish asnosida tashkil etilgan “Ishonch kunlari” yig'ilishida ham e'tirozlarga sabab bo'ldi.

Mushtariylarning aytishlaricha, “Ishonch” va “Ishonch-Doverie” gazetalari bir haftada bir marotaba yetkazib berilar ekan. “Gazetalarimizning o'zbekcha nashri haftasiga uch bora, ruschasi bir marotaba nashr etiladi. Nega bir haftada bir marta yetkazib beriladi?” deya e'tiroz bildirdi gazeta bosh muharriri o'rinbosari Jahongir Nahanov ushbu gazetalarni mushtariylarga yetkazib beruvchi Matbuot tarqatuvchi rahbariga. Javob esa yana yo'q!

Yuqoridagilardan kelib chiqib, quyidagi taklif va tavsiyalarni aytmoqchi edik.

— Yurtimizda nashr etilayotgan barcha gazetalar o'z gazetalari o'qirmanlarini ko'paytirish uchun muayyan savdo do'konlari bilan hamkorlikda faoliyat yuritsalar. Buning uchun tahririyat hisobidan qo'shimcha gazeta nashr etishga to'g'ri keladi, albatta. Biroq shu orqali xalqimizning gazetalarga bo'lgan qiziqishi, mutolaaga bo'lgan mehri ortsa, ajabmas. Biroz vaqt o'tgach, balki shu tufayli odamlarning o'zlari gazetalarni qidirib, ommaviy obuna bo'lishga intilib qolishar…

— Respublika nashrlari gazetalarning viloyatlarga tarqatilishida har bir viloyatning pochta bo'limlari bilan hamkorlikda faoliyat yuritsalar maqsadga muvofiq. Shunda gazetalar o'z vaqtida yetib boradi hamda xalqimiz yurtimizning turli hududlarida sodir bo'layotgan ijobiy o'zgarishlardan voqif bo'ladi. Boshqa viloyatlarning yoki poytaxt matbuot tarqatuvchilari “ming marta tezkor” bo'lsa ham, ular boshqa viloyatlar gazetalarini bir manzilga yetkazib berish bilan kifoyalanadi, xolos…

Ushbu fikrlar kimlar uchundir ehtimol erish tuyular. Biroq bizningcha bu ishlarni amalga oshirish uchun ozgina e'tibor va mas'uliyat kerak, xolos. Bugun barcha viloyatlarda tashkil etilayotgan “Ma'rifat ulashib” loyihasi doirasida ham gazetalar xususida ko'proq fikr-mulohazalar bo'lsa, o'rinli bo'lar edi. Zero, muhtaram Yurtboshimiz ta'kidlaganlaridek, “Ma'naviyat boshqa sohalardan o'n qadam oldinda bo'lishi lozim”. Gazetalar esa ma'rifat, ma'naviyat ulashishning birlamchi va asosiy bo'g'inlaridan biridir.

Bahrom BOYMURODOV,

O'zbekiston Jurnalistlar

uyushmasi a'zosi.