Aql gavhari — asl gavhar

yoxud oltin uzukka yoqut ko'z

Notanish raqamdan qo'ng'iroq bo'ldi.

— Assalomu alaykum!

— Va alaykum assalom! Labbay, eshitaman.

— Men mingbuloqlik muxlisingiz Ergashali Musayev bo'laman. “Hurriyat” gazetasida “Zadaryoda oqqan qiz” maqolangizni o'qib, judayam ta'sirlandim. O'n ikki yoshligimda rahmatli onam ham Zadaryoda oqib ketib olamdan o'tgan edi. Shu daryoning nomini eshitsam, bechora onam esimga tushaveradi. Dil yaram yangilanib ketadi. Daryoda oqib ketayotgan qizni qutqarib qolgan Ahrorbek Ortiqovday mard insonga qulluq qilaman, ota-onasiga rahmat! Uka, bizning Jumasho'y tomonlarga yo'lingiz tushsa, iltimos, bir ko'rishaylik. Gazetangizga maqola yozish uchun qiziq va g'aroyib taqdirga egaman…

— Gazetamizga e'tiboringiz uchun rahmat, Xudo xohlasa, albatta, ko'rishamiz…

Jumasho'y shahar ko'rinishidagi aholi yashaydigan joylardan biri ekan. Jurnalist hamkasbim yordamida Ergashali Musayev bilan sog'lomlashtirish maskanida uchrashdik. Oppoq soch-soqolli, yuzidan nur yog'ilib turgan, milliy do'ppida yanada savlatli ko'ringan Ergashali aka mening tasavvurimdan ham ko'ra ochiq ko'ngilli inson ekan. Nimagadir bu safar jurnalistlik odatimga zid ravishda oqsoqolning yoshini so'rashdan suhbatni boshladim.

— Bu yil yetmish yettiga kirdim.

— Ie, ikkita yetti deng, havasim kelib turibdi, mashaalloh, ancha yosh ko'rinar ekansiz.

Uning samimiyati sababmi yoki ichki bir tuyg'umi, bilmadim-u, o'zimni Ergashali aka bilan uzoq yillardan beri qadrdonlardek his qila boshladim. U bilan hazil-mutoyiba qilgim keldi.

— Yanga bitta bo'lsa kerak-da, hecham o'zingizni oldirmabsiz, qarilikka yengilmabsiz, — dedim narigi karavotda o'tirgan onaxonga ishora qilib.

— To'g'ri topdingiz, Nasiba yangangiz bitta, — dedi u miyig'ida kulib. — Onamdan erta judo bo'lganim uchun buvim rahmatli “etim qo'zim” deb boshimni silab: “Iloho, yaxshi kelin uchrasin”, deb duo qilardi. Mana, turmush qurganimizga ellik bir yil bo'libdi. Qo'shganimiz bilan qo'sha qarib yuribmiz. Ikkovimiz to'rt qiz, uch o'g'ilni oq yuvib, oq tarab, tarbiyalab, o'qitdik, elga qo'shdik. Elning xizmatini qilishmoqda, eldan duo olishmoqda. Ularning ortidan rahmatlar eshitib, o'zimiz ham aziz-mo''tabar bo'lib yuribmiz. Yigirma oltita nevaramiz atrofimizda parvona, bir-biridan shirin o'n bitta chevaramizni erkalatib to'ymaymiz. Bu kunlarga yetish oson bo'lmagan. Ehhe, biz chekkan azoblarning cheki yo'q.

Ergashali akaning ko'zlarida bilinar-bilinmas nam ko'rganday bo'ldi.

— Shu joyda avvallari qishloq kasalxonasi bo'lgan, — deya g'amgin hikoyasini boshladi Ergashali aka. — Onamning mazasi bo'lmay, kasalxonaga yotqizilgan edi. U paytlari hatto kasalxonalarda ham ichimlik suvi bo'lmagan. Ariqlardan ichilgan. Yuz-qo'llar ham ariq-daryolar bo'yida yuvilardi. Hamma qatori Holiniso onam ham kasal holida qirg'oqda yuz-qo'lini yuvmoqchi bo'lganda, oyog'i sirg'anib, kanalga tushib oqib ketadi. Yosh boshimizga og'ir musibat tushib, onamizdan ayrilib, otaning ko'ziga qarab qolgandik. Ona qadrini onasidan erta qolganlar biladi. Nazarali otam rahmatli bizlarni onamiz yo'qligini bildirmay tarbiyaladi, o'qitdi…

Oramizga bir muddat jimlik cho'kdi. Nasiba yanga choy quyib uzatdi.

— Bolalikdagi orzularingiz qanday bo'lgan edi, shu haqda ham gapirib bersangiz, — deya Ergashali akadan so'radim, suhbatimizni yengilroq mavzuga burib.

— Adabiyot fanini yaxshi ko'rardim. Bolalikdan ko'p kitob va gazetalarni o'qiganim uchun jurnalist bo'lishni orzu qilganman, — deya u hikoya qila boshladi. — 1967 yili maktabni bitirayotganimda sinf rahbarimiz Abdulaziz Norqo'ziyev domla: “Qaysi o'qishga borasan?” deb so'rab qoldi. “Jurnalist bo'lmoqchiman”, dedim. “Jurnalistlik ham yaxshi, ammo qishlog'imizda birorta do'xtir yo'q, do'xtirlikka o'qigin, savobli kasb”, dedi. Rahmatli Abdulaziz muallimimiz fizika fanidan dars berardi, aqlli va meni o'g'lidek ko'radigan mehribon inson edi. Hecham gapini ikki qilmagandim. Uning aytganini qilib, Andijon davlat meditsina institutiga o'qishga kirdim.

Institutda a'loga o'qidim. Domlalarimiz: “Zehnli yigitsan, qobiliyating yaxshi, institutda qolib, ilm qilgin, olim bo'lasan”, deyishdi. Hatto andijonlik boy-badavlat kishilardan biri meni ma'qul ko'rgan, shekilli, “Institutda qolsangiz, yolg'iz qizim bor, shuni beraman”, degan taklifni ham aytdi.

Ilojim yo'qligini aytdim.

“Andijonda qolsangiz, hamma sharoitingizni qilib beraman. Katta olim bo'lasiz. Nega xohlamayapsiz?” — deb so'radi u. “Rahmat sizga! Ammo qola olmayman, keksa otam bor, unga qarashim kerak”.

U kishi otam haqida aytganimni eshitib, ta'sirlanib ketdi. “Keksayganda otaning duosini olish kerak. Allohning rizosi otaning rizosida. Odob-axloqingiz, ilmingizni ko'rib, kuyov qilish niyatida edim. Yolg'iz qizimni yuz kilometr uzoqqa bera olmayman-da. Baxtli bo'ling, bolam”, deb duo bergandi.

Namanganga qaytganim yaxshi bo'lgan ekan. Baxtimni shu joydan topdim. Taqdir peshonamga Nasibaxonni yozgan ekan, Allohga shukur.

— Kecha sumalak qilgandik, juda mazali chiqdi, — deya Nasiba yanga piyoladagi sumalakka ishora qildi. — Har yili bahorga yaqin bir-ikki marta sumalak tayyorlayman. Dam oluvchilarga ham tarqatamiz. Ilik uzildi payti sog'liqqa foydasi katta.

— O'qishni bitirib, kasalxonada ish boshladim, — deya hikoyasini davom ettirdi Ergashali aka. — Sakson yoshida otamni mashina urib ketdi. Uni ko'rgani kasalxonaga borsam, Hoshim aka degan notanish kishi bilan bitta palatada yotgan ekan. Hoshim aka otamning ahvolini ko'rib: “Tezroq uylangin”, deb qoldi. Qo'limiz yupqaligini otamdan eshitgan, shekilli, “Qarz berib turaman, uylanvolasan”, deb jiddiy gapirdi.

Haqiqatan, Hoshim aka ikki ming so'm berib turdi. To'y qilib oldik, uylandim. Bir yil ishlab, qarzdan ham qutuldim.

Otam birovning haqidan qo'rqadigan kishi edi. Bizlarga doim: “Birovning haqini yemanglar”, deb tayinlardi. 1979 yilgi bir voqea hecham yodimdan chiqmaydi. Otam bozordan kiyim-kechak, kalish sotib olgan ekan. Uyga kelgach, yonidagi pulini sanasa, 50 tiyin ko'p ekan. “Demak, sotuvchiga kam beribman”, deb o'n chaqirimcha uzoqlikdagi bozorga qaytib borib, ellik tiyinni berib kelgandik. “O'zganing haqi nasib qilmaydi”, degani qulog'imda qolgan…

— Otalarimiz shunday halol insonlar bo'lishgan, Allohdan qo'rqishgan, — deyman. — Birovning dilini og'ritmaslik, qiynalganlarga beminnat yordam berish, tili bilan dilini bir tutish kabi insoniy fazilatlari biz zurriyotlariga ibrat maktabi bo'lgan.

— Dunyo turmushidagi g'am-qayg'uni er-xotin birga tortishar ekan, — dedi Ergashali aka. — Bosh farzandimiz qiz bo'ldi. “Qiz — baraka” deb sevindik. Ikkinchisi ham qiz tug'ildi. Shu tariqa qizlarimiz to'rtta bo'ldi. Ammo tashvish kutilmaganda keldi. Bir ming to'qqiz yuz saksoninchi yili qayg'uga botib qoldik. Oyoq-belim og'rig'idan jonim chiqib ketay derdi. Azob… azob edi. Insonning bardoshi metinday bo'larkan. Andijondagi klinikaning mashhur vrachlari ham orqa miya rakining so'nggi bosqichiga kelgan, uzog'i bilan ikki oy yashasa kerak, deb meni kasalxonaga qabul qilishmadi. O'lib qolsam, bechora xotinim to'rtta qiz bilan qanday kun ko'rarkin-a, degan o'y-xayol tinchlik bermasdi. Davosi yo'q dardga chalingan bemorning ruhiy holatini shu kasalga uchraganlar his qila oladi, xolos.

Odamlardan xitoylik doktor igna bilan davolayotgani haqidagi xabarni eshitib, chiqmagan jondan umid qilib Farg'onaga bordim. Ancha ilgari bir guruh xitoylik shifokorlar O'rta Osiyoga kelib, shifoxonalarda ignaterapiya usuli bilan davolash ishlarini yo'lga qo'yishgan ekan. Shunday mutaxassislardan biri Sun Sun Mun degan shifokor Farg'onada qolib ketgan ekan. Bir-ikki marta muolaja olgach, og'riqlar susayib, ahvolim yaxshilana boshladi. Tibbiyot ilmini yaxshi biladigan vrach bo'lganim boismi, yana bilmadim-u, menga mehri tushib qoldi. U bilan tezda inoqlashib ketdik, o'ziga yordamchi qilib oldi. Uch oyda shifo topdim, ignaterapiya usulida davolash sirlarini ham o'rgandim.

Alloh saqlayman desa, balo yo'q, saqlamasa davo yo'q, deganidek, O'zi saqladi. Pok parvardigor g'ayriy xazinasidan Sun Sun Mun degan ajoyib ustozni tortiq qilganiga beadad shukur. Shunday qo'li yengil ustozdan davolash sirlarini o'rganib, uni tajribada qo'llash orqasidan keng nasibador bo'ldim. Kasb-korimizni davom ettiradigan o'g'illarni berdi. O'g'lim Ulug'bek va Umidjonlar — bugun bemorlar ishonchini qozonib, el-ulus duosini olishmoqda.

— Qur'on nuri bilan ko'ngillar ochiladi, insonlarning ikki dunyoda baxtli-saodatli bo'lishlari uchun Qur'oni karim kifoyadir, — dedi u. — Asli ijodkor bo'lish orzusi bilan balog'atga yetganman. “Islom nuri”, “Shifo-info” gazetalari, “Hidoyat” jurnaliga doimo obuna bo'lib o'qiyman. Shu yildan “Hurriyat” gazetasini ham o'qib boryapman. So'z gavhariga xaridormiz. Kitobga mahkam yopishib o'qiydigan kishiman. She'r yozib turaman. “Hali ko'p yashaymiz” degan nomdagi kitobim chiqqan.

Nasiba yangaga nazar tashlasam, u turmush o'rtog'ini boshqacha bir mehr bilan tinglab o'tiribdi. Nazarimda, ular xuddi oltin uzukka yoqut ko'z qo'ygandek.

Shu paytda: “Assalomu alaykum!”, deb xonaga kirib kelgan bolajonning salomiga alik oldim-da, ismini so'radim.

— Ismim Alinur.

— Juda chiroyli ism ekan, mening o'g'limning oti Dilnur. Yoshingiz nechada?

— Sakkizda.

— Katta bo'lsang kim bo'lasan? Jurnalist amakingga ayt-chi, — dedi buvisi.

— Shifokor bo'laman!

Yana bir nabira salom bilan kirib keldi. Ismi Ziyoda ekan. U shifokor-psixolog bo'lmoqchi. Ikkovi ham faqat beshga o'qishar ekan. Baxtiyor bolajonlar iqboliga ko'z tegmasin!

Mingbuloqlik keksa jurnalist do'stimiz Qosim aka Akbarovning aytishicha, Musayevlar oilasining ahilligiga hamma havas qiladi. Qarindosh-urug'lar bilan aloqalarni uzmagan kishilarning rizqi mo'l, umri uzoq bo'ladi, deb bejiz aytilmagan.

— Yoshi saksonga yaqinlashib qolgan qahramonlarimga yaxshi niyatlar aytib ruhlantirib yuradigan odatim bor, — deb turgan chog'imda, o'g'li Umidjon: “Kamchiliklar yo'qmi?” deb kirib qoldi.

— Kamchilik yo'g'-u, bir xizmat bor, — dedim unga. — Dadangiz Ergashali aka sakson uch yoshu to'rt oyga kirganida ming oy bo'ladi. Mashoyixlarning aytishicha, inson ming oy yashasa, xuddi onadan yangi tug'ilgan chaqaloqdek beg'ubor bo'lib qolarkan. O'shanda o'rtoqlarini chaqirib dasturxon yozasiz!

— Albatta, Alloh o'sha kunga yetkazsin, sizni ham taklif qilaman,– dedi u.

Ergashali hoji ota duo qildi, biz ham qo'l ochib “omin” dedik!

Shoir yozganidek:

Otasidan duo olgan kam bo'lmagay,

El ichinda oltin boshi xam bo'lmagay!

Dilmurod QIRG'IZBOYEV,

O'zbekiston Jurnalistlar

uyushmasi a'zosi.