Matbuotdan bezor millat emasmiz!

Bolalikning ko'zlari katta bo'ladi deyishadi. Ichidagi xotiralar esa undan ham kattadir. Bolaligimni o'ylasam, qishlog'imizda jimgina, ko'chama-ko'cha gazeta va xat tashib yurgan Abdusharif pochtachini ko'p eslayman, ko'zlarim yonib eslayman. Chunki har kuni uning yo'lini menday zoriqib kutadigan odam yo'q edi. U ham   meni tashnalik bilan gazeta o'qishimni bilar, gazeta va jurnallarni shunchaki eshik tutqichiga emas, albatta qo'limga tutqazardi. Qolaversa, ustozim Matnazar Abdulhakimdan keladigan xatlar pochtachining yo'liga nigoronligimni yanada oshirardi. Xullas, pochtachi men uchun yorug'likning, balandlikning, toza havoning odam shaklidagi ko'rinishi bo'lgan. Hatto O'zbekiston xalq shoiri Omon Matjonga “Sizda kitobga qiziqish qanday paydo bo'lgan” deb savol berganimda “Otam pochtachi edi. Uyimizga har kuni gazeta-jurnallar kelardi va men shularni o'qib katta bo'lganman” deb javob bergandi.

Qor-yomg'ir demay ko'chamizga kirib keladigan poch­tachining katta xurjunini yaxshi ko'rardim. Chunki u gazeta va jurnallarga, xatlarga liq to'la bo'lardi. Yashirmayman va maqtanmayman ham: qish­loqdagi eng ko'p gazeta-jurnal bizning xonadonga kelardi: “O'zbekiston adabiyoti va san'ati”, “Sharq yulduzi”, “Yoshlik”, “Saodat”, “Fan va turmush”, “Mushtum” va bundan tashqari bir nechta mahalliy gazetalar. Otam shofyor, onam uy bekasi bo'lgan. Lekin bitta oddiy o'zbek xonadoniga 10 tacha gazeta – jurnal bemalol, og'rinmay kirib kelardi. Otam, yo onam obuna bo'lmaslik haqida o'ylashmasdi, hatto. Bu biz uchun odatiy hayot tarzi edi. Ba'zan o'ylab qolaman, onam hech qachon modaning ortidan quvmagan, atigi bitta ko'ylagi bo'lardi. Lekin gazeta va jurnallarga har yili muttasil   obuna qilardi bizni.

Eng muhimi, ular oilamizda qo'lma-qo'l o'qilardi, noma'qul jo­yini topib ketmasdi. Bugungi kunda oiladagi hammamizning oliy ma'lumotli bo'lib, el koriga yarayotganimizning bosh sababini o'sha gazeta va jurnallarning kuchida deb bilaman. Matbuot sabab o'qishga, mutolaaga ishtiyoq paydo bo'lgan va qalbimiz uyg'ongani aniq.

Xo'sh, hozir-chi, degan savol bosh ko'taradi. Mening ota-onam-ku oddiy odamlar bo'lishgan, o'qigan, ziyoli odamlarning uyiga shu gazeta-jurnallarning uchdan bir qismi bo'lsa ham kirib borayaptimi? Ba'zan og'ir o'ylar charchatadi: biz o'qimaydigan, matbuotdan bezor millat bo'lishga qachon ulgura qoldik? Gaz yo'q, svet yo'q, internet yo'q bo'lgan Robinzonning kimsasiz orolida yashayotgan odamlarimizni “majburiy obuna” degan bemaza siyosat bilan qaerga boshlab boryapmiz o'zi? Axir bu mutolaasizlikning, ma'rifatdan uzoqlikning uzoqqa bormaylik yana besh yillardan so'nggi natijasi nima bo'ladi? Matbuotdan uzilish, ma'rifatdan uzilish-ku, axir. Bu yuragimning og'riq nuqtalari, biroq asosiy gapim bulargina emas, men pochtachilar haqida ham gapirmoqchiman.

Bugungi avlodlarning qanchasi bugun pochtachi degan kasb borligini biladi? Bora – bora bolalarimizda urush haqidagi kinolar orqali(uni ham tomosha qilishsa, albatta) pochtachi degani urushdan kelgan oq va qora xatlarni tarqatuvchi   kasb egasi degan tushuncha paydo bo'lmaydimi? Axir qishloqning o'ydim-chuqur, itli-itsiz – hamma ko'chalariga kirib, uyma-uy yurib odamlarga ziyo ulashgan, eng qaynoq hislarimiz to'kilgan maktublarni eltgan, jo'natma(posilka)lar bilan hammani xushnud etgan boshli-ko'zli bir kasb tag tomiri bilan yo'q bo'lib ketyapti-ku. Biz esa jimmiz. Jimligimiz qo'rqinchli bo'lsa ham jasurday tutamiz o'zimizni.

Esimda, kunlarning birida Abdusharif pochtachi zaporojes (aslida velosipedda yurardi) mashinasini uchirib haydab, uyimizga kirib keldi. Hammamiz bu shiddatdan nimadir ro'y berganligini ilg'adik. Singlim o'qishga kirgan ekan, Toshkentdagi akam buni telegramma orqali xabar qilibdi. Birovning shodligidan shodlanish, uni yetkazishga shoshilish, bu ziyoli insonning a'molidir. Toshkentdan keladigan katta – katta banderol qilib jo'natilgan kitoblarni ham aynan Abdusharif pochtachi sabab qo'lga kiritganman.   Keyinchalik Moskvada Oliy Adabiyot kursida tahsil oldim, Amerikaning Ayova shtatida dunyoning 35 mamlakatidan kelgan shoir-yozuvchilar oldida o'zbek adabiyoti bo'yicha ma'ruzalar qildim. Biroq har qanday muvaffaqiyatimda o'sha oddiygina pochtachining ham hissasi borligini bir soniya bo'lsin, unutmadim.

Biz obuna, odamlarning gazeta va jurnallarni o'qimay qo'ygani haqida ko'p gapiramizu, biroq bunga eltar yo'llarni chaqirtikanaklar bosib yotganligini hamisha ham yodda tutavermaymiz. Chunki aniq esimda, o'shanda birorta gazeta-jurnali kechikmay yoki yo'qolmay obunachining qo'liga yetib borardi. Misol uchun, “O'zbekiston adabiyoti va san'ati” har juma kuni chiqar va o'sha kunning o'zidayoq qo'limga kelardi. Xo'sh, bugun-chi, bugun ham “O'zbekiston pochtasi” degan tizim bor. Biroq nega bugun matbuot o'z egasini topib borolmayapti, qaysidir tullakning jig'ildonida hazm bo'lib ketyapti? Nega, joylarda pochtachi degan kasb egasi oldingiday, biz nafratlanadigan sho'ro davridagiday faoliyat olib bora olmayapti? Gazeta o'qimasa, jurnal varaqlamasa, ki­tobga mukkasidan ketmasa, radio eshitmasa – bu kabilar bilan biz qaysi va qanday kelajakni qurish haqida orzularga berilib gapirishimiz mumkin?

Menimcha, avvalo,   “O'zbekiston pochtasi” OAJ jiddiy islohga muhtoj. Bu haqda Prezidentimizning “Pochta aloqasi xizmatlarini ko'rsatish tizimini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to'g'risida”gi qarori 2020 yil 11 dekabr kuni chiqqan edi. Biz xalqimizni ziyoli, ma'naviy yamoqlarsiz ko'rishni istar ekanmiz, avvalo, joylardagi pochta xizmatlarini yaxshilashimiz, pochtachi vazifasini o'z egalariga qaytarib topshirmog'imiz kerak. Xalqimizning sevimli kinosi “Suyunchi”da Anzirat buvini “Qishlog'imizning vijdoni edi” deb atashadi. Inchunin, bu taqqos pochtachilarga ham daxldor desak ehtimol xato bo'lmas. Zero, pochtachilar millat qalbini uyg'otuvchi kasb egalari ekanligini bugungi avlod ham bilsin! Shuning barobarida pochtachi keltirgan gazeta va jurnalni o'qishning toti ayricha ekanligini ham his qilishsin! Zero, bo'ladigan millatning kelajagi pochtachining xurjunidadir!

Afsus, ming afsuslar bo'lsinkim, bugun qariyb 34 million xalq yashaydigan uylarning necha foiziga ma'naviyat darakchilari — gazeta va jurnallar kirib boryapti? Buni hech kim bilmaydi. Butun boshli tumandagi ming-ming xonadonlarning aqalli bittasiga, birginasiga ikki-uchta gazeta boryaptimi?

Muhtaram Prezidentimiz o'tgan yili O'qituvchi va murabbiylar kuniga bag'ishlangan bayram tadbiridagi nutqida hamda 29 dekabrda Oliy Majlisga Murojaatnomasida matbuot nashrlarining jamiyat rivojiga, ayniqsa, o'qituvchilar uchun naqadar kerak ekanligini alohida ta'kidlagan edi. Ammo Xalq ta'limi vazirligi mutasaddilari bu ta'kidga hali-hanuz amaliy javob berishgani yo'q. Amaliy javob qilishganida edi, yurtimizdagi mavjud 10 mingdan ziyod maktab­larga 1 nusxadan borganda ham, mamlakatimizning bugungi asosiy nashrlari adadi 2-3 ming nusxada chop etilmayotgan, hech bo'lmaganda 10-15 ming chiqayotgan bo'lmasmidi?!

Go'zal BEGIM

Yangiliklarni do'stlaringizga ulashing

Fikr bildirish

Email manzilingiz chop etilmaydi. Majburiy bandlar * bilan belgilangan

two × five =