BIR-BIRIGA INTILGAN XALQLAR
Shu yilning 1-4 avgust kunlari Ozarbayjonda bo'lib o'tgan “O'zbekiston madaniyati kunlari” hayajonli lahzalarga boy va haqiqiy ma'naviy bayramga aylandi
Bolaligimdan Ozarbayjon haqida ko'p eshitganman. Shu sababdan bo'lsa kerak, o'zimda bu yurt madaniyatiga nisbatan ruhiy yaqinlikni his qilaman. Balki bu yana hamisha sevib tomosha qilgan “Arshin mal alan”, “Axmed qaerda” kabi ozarbayjon kinofilmlarining ta'siridandir…
Madaniyat vazirligi vakillari Boku shahrida o'tishi rejalashtirilgan “O'zbekiston madaniyati kunlari”ga taklif qilishganida birdan meni o'sha bolalikdan hamroh bo'lgan tanish hislar chulg'adi. Avval ham bu yurtda bo'lgan esam–da, yana borgim va qardosh Ozarbayjon xalqining buguni bilan yaqindan tanishgim keldi.
Safarga otlanarkanman, tashkilotchilar mustaqillik yillarida ozar elida “O'zbekiston madaniyati kunlari” ilk bor bo'lib o'tayotganini va bu tadbirlar so'nggi 40 yil ichida tashkillanayotgan keng ko'lamli madaniy voqea ekanini bildirishdi.
Bu ma'lumot hayajonimni yanada oshirdi. O'zbek va Ozarbayjon xalqlarining tarixi, madaniyati, adabiyoti, tili, qadriyatlari o'xshash va uyg'un ekanligi haqida ko'p gapirilgan, xo'b yozilgan, albatta. Aslida ham shunday – xalqlarimiz asrlar davomida yaqin aloqalar va mushtarak hayot tarzi bilan o'zaro bog'lanib kelgan, doim bir-biriga intilib yashagan.
Shu sababdan mustaqil yurtimizning o'tgan 32 yillik davrida Ozarbayjonda “O'zbekiston madaniyati kunlari” o'tkazilmagani haqidagi gap ochig'i, taajjubga soldi. Yanada shuni teranroq angladimki, oxirgi yillarda O'zbekiston va Ozarbayjon munosabatlarida yangi sahifalarning ochilgani, eng avvalo, ikki mamlakat rahbarlari siyosiy irodasi va do'stona aloqalarining amaliy mahsulidir.
O'zbekiston-Ozarbayjon o'rtasidagi hamkorlikning barqaror rivoji xalqlarimiz o'rtasidagi o'zaro tarixiy bog'liqlikni, madaniy yaqinlikni yanada mustahkamlamoqda. Yaqinda bo'lib o'tgan Boku shahridagi “O'zbekiston madaniyati kunlari” ham shu yo'ldagi muhim tarixiy voqea bo'ldi, desak xato bo'lmas.
To'g'risi, delegatsiya tarkibi katta ekanini bilmasdim. Tadbirlarga yurtimizdan 250 dan ortiq vakillar jalb qilinibdi. Ularning katta qismi san'atkorlar, sozandalar, raqqosalar, ijodkorlar, aktyorlardan iborat edi. Qo'yingki, O'zbekiston madaniyati va san'atining eng sara vakillari!
Aeroportda ularni ko'rib shunday kayfiyat paydo bo'ldiki, go'yoki hamma yo'lovchi Bokuga uchayotgandek edi.
Chunki kutish zallari mashhur insonlar bilan liq to'la edi…
“Sog'inchlarimiz sezildi”
Boku xalqaro aeroportida bizni juda iliq qarshi olishdi. Bizga peshvoz chiqqan ozarbayjonliklarning kayfiyati nihoyatda ko'tarinki edi. Delegatsiyamiz a'zolarida shunday kayfiyatni his qildim. Hech kim o'zini xorijdagidek his qilmayotgandi. Menda go'yoki ular ko'pdan tanish va yaqin bo'lgan insonlari bilan uchrashayotgandek taassurot uyg'otdi.
Shahar tomon yo'l olamiz. Boku shahri sezilarli o'zgaribdi. 2005 va 2017 yillarda ham bu shaharda safarda bo'lganman. O'sha xotiralarni tiklashga urinardim. Shuning asnosida tanish va qadrdon shahar qiyofasidagi yangilanishlarni ilg'ayman. Bokuda yangidan-yangi muhtasham binolar, saroylar qad rostlabdi, shahar infratuzilmasi yanada zamonaviylashgan.
Tadbirlar esa Ozarbayjon xalqining tarixiy xotirasiga ehtirom bilan boshlandi. Dastlab, Boku shahridagi Faxriy xiyobon va Shahidlar xiyobonida bo'linib, ozar xalqining ulug' farzandlari yodga olindi. Ularning qabriga gullar qo'yildi.
Haydar Aliyev nomidagi saroyda O'zbekiston davlat simfonik orkestri ishtirokida bo'lib o'tgan katta konsert dasturi bilan “O'zbekiston madaniyati kunlari” rasman ochildi. Marosimda O'zbekiston Respublikasi madaniyat vaziri Ozodbek Nazarbekov va Ozarbayjon Respublikasi madaniyat vaziri Odil Kerimli so'zga chiqishdi.
— O'zbek va Ozarbayjon xalqlari azaldan bir-birining san'atiga, adabiyotiga muxlis bo'lib, doim bir-birini olqishlab yashagan, — dedi Ozodbek Nazarbekov. — Bugungi tadbirlarimiz shuni namoyon etmoqdaki, biz bir-birimizni sog'inibmiz. Shu lahzalarda sog'inchlarimiz yaqqol sezilmoqda. Ikki davlat yetakchilarining do'stona munosabatlari mahsuli o'laroq, biz o'zbekistonlik madaniyat vakillari Bokuga qardoshlarimiz bilan diydorlashgani keldik.
Madaniyat vazirligi vakillarining qayd etishicha, vazirlik tomonidan yaqin yillarda xorijda bunday katta ko'lamli tadbirlar tashkil qilinmagan yoki bunday katta delegatsiya bilan borib ishtirok etilmagan.
Konsert namoyishi boshlandi. Mamlakatimizning eng sara ijrochilari sahnaga chiqishdi. O'zbekiston xalq artistlari Nasiba Abdullayeva, Farrux Zokirov, Abduhoshim Ismoilov, Gulsanam Mamazoitova, O'zbekistonda xizmat ko'rsagan artist Yulduz Turdiyeva kabi san'atimiz yulduzlarining chiqishlari olqishlar bilan kutib olindi. O'zbekiston xalq artisti Jenisbek Piyazov ozar elining buyuk farzandi Muslim Magomayevning “Dengiz” (“More”) qo'shig'ini ijro etganida butun zal o'rnidan turib birga kuyladi va uzoq vaqtgacha qarsaklar to'xtamadi.
Konsert davomida bunday hol ko'p bora takrorlandi. Ayniqsa, Kamoliddin O'rinboyev rahbarligidagi O'zbekiston davlat simfonik orkestrining ijrolari dasturga o'zgacha fayz va ko'tarinkilik bag'ishladi.
Saroyda shunday ruh hukmron ediki, hamma bu elda uzoq kutilgandek tuyulardi. Har bir olqishning zamirida ozarbayjon xalqining o'zbek san'atiga bo'lgan kuchli mehrini va ehtiromini his qildim. Bir ijodkor sifatida bundan faxrlandim.
— O'tgan asrning 80-yillarida Ozarbayjonga kelib san'atimizni namoyish etgan edik, — dedi O'zbekiston xalq artisti Nasiba Abdullayeva. — Meni hayron qoldirgani, bugun ayrim muxlislar kelib o'sha kunlarni yodimga solishdi. Ayrimlari o'sha davrda tarqatilgan plastinkalarimizni olib kelishib, dastxat so'rashdi. Rosti, buni ko'rib qattiq hayajonga tushdim. Ozarbayjonliklar — juda san'atsevar xalq. Ular, ayniqsa, o'zbek san'atini qattiq sevishadi. Buning yaqqol isbotini bugungi konsertimizni to'ldirib o'tirgan va tinmay olqishlagan insonlar misolida ham ko'rishimiz mumkin.
Konsertdan keyin deyarli hammada shunday hayajonni sezish qiyin emas edi. Chunki hech kimning konsert saroyini tark etgisi kelmasdi. Xalqlarimiz bir-birini chindan sog'inibdi!
“Qodiriyning nabirasi qani?”
“Madaniyat kunlari” doirasida qator madaniy-adabiy tadbirlar ham o'tkazildi. Jumladan, Ozarbayjon Milliy kutubxonasida “O'zbek adabiyoti va san'ati” burchagi ochildi. Muhtasham kutubxonaning eng ko'rinarli joyiga o'zbek adabiyoti namoyandalarining asarlari, san'atimiz tarixi va bugunini aks ettiradigan eksponatlar joylashtirildi. Bu o'zbek madaniyatining xorijdagi targ'iboti yo'lidagi muhim voqea bo'ldi.
Quvonarlisi, Milliy kutubxonada o'zbek romanchiligining asoschisi Abdulla Qodiriy qalamiga mansub “O'tkan kunlar” romanining ozarbayjon tilidagi tarjimasi yangi nashrining taqdimoti bo'lib o'tdi. Unda O'zbekiston va Ozarbayjon madaniyat vazirlari, shoir-yozuvchilar, adabiyotshunoslar va kitobxonlar ishtirok etdi.
—“O'tkan kunlar” romani yozilganidan keyin ilk bor 1928-1929 yillarda Xolid Saidxo'jayev tomonidan ozarbayjon tiliga o'girilgan, — dedi hayajon bilan filologiya fanlari doktori, professor Bahodir Karim. – Ya'ni, ozarbayjonliklar “O'tkan kunlar”ning dunyo xalqlari orasidagi eng birinchi xorijiy o'quvchisi bo'lgan. O'tgan yillar davomida bu tarjima ko'p marta nashr qilindi. Bu galgi kitobning dunyo yuzini ko'rishida o'zbek adabiyotining katta do'sti, ozarbayjonlik adabiyotshunos olima Olmos Ulvi Binnatovaning xizmatlari beqiyos. Yangi nashrdan romandan tashqari ulug' yozuvchilar Muxtor Avezov, Jalol Ikromiy, adabiyotshunos Yevgeniy Bertelsning “O'tkan kunlar” haqidagi fikrlari, shuningdek, tarjimon va asar yuzasidan olib borilgan ilmiy tadqiqotlar haqidagi ma'lumotlar o'rin olgan. Shu ma'noda kitob adabiyotimiz uchun ham, ozarbayjon o'quvchisi uchun ham katta ma'naviy tuhfadir.
Tadbirlarda O'zbekiston Yozuvchilar uyushmasidan vakillarning qatnashgani har jihatdan samarali bo'ldi. O'zbek va ozarbayjon ijodkorlarining muloqoti adabiy aloqalarning rivojiga xizmat qilishi, shubhasiz.
Shoir Akif Azalp Bokuda turib o'zbek jurnallari va gazetalarini o'qib borishini va ijodkorlarning chiqishlarini kuzatib borayotganini aytganida, rosti, hayratga tushdim. Hatto menga yuzlanib “Sizning ijodingiz bilan ham tanishman. “Sharq yulduzi”da o'qiganman”, — dedi. Bunday e'tibordan xursand bo'lmay bo'ladimi?!
Ozarbayjon Milliy kutubxonasi yo'laklarini kezarkanmiz, bir guruh kitobxonlarning “Qodiriyning nabirasi qani?” deb u yoqdan-bu yoqqa yugurib yurganining guvohi bo'ldik. Ba'zilari kelib mendan ham so'rashdi. Buyuk adibning nabirasi Xondamir Qodiriy bilan uchrashib ozarbayjon o'quvchilarining quvonganini ko'rsangiz edi…
Shundan yaqqol amin bo'lish mumkin ediki, Ozarbayjon xalqi san'atsevargina emas, adabiyotsevar ham ekan. Bokuda har yili Abdulla Qodiriyning tavallud kuni qizg'in nishonlanishi bunga ishonchimizni yanada oshirdi.
Safarimiz davomida bir guruh san'atkorlar Ozarbayjon davlat mukofotlari bilan taqdirlangani e'lon qilindi. O'zbekiston xalq artisti Nasiba Abdullayeva “Ozarbayjon xalq artisti” faxriy unvoni bilan, O'zbekiston xalq artisti Abduhoshim Ismoilov va O'zbekiston davlat simfonik orkestri bosh dirijyori Kamoliddin O'rinboyev “Do'stlik” ordeni bilan taqdirlandi. Taqdirlash marosimida qatnashib, san'atkorlarimizni xalqaro e'tirof bilan birinchilar qatorida qutladik.
Muqimiy nomidagi davlat musiqali teatr jamoasi “O'tkan kunlar” spektaklini va Ozarbayjon dramaturgi Majid Shamxalovning asari asosida tayyorlangan “Qaynona” spektaklini namoyish etdi. Ozarbayjon davlat musiqali teatrining muhtasham sahnasidagi bu chiqishlar ham muxlislarning olqishlariga sazovor bo'ldi.
Bir so'z bilan aytganda, Bokuda o'tgan “O'zbekiston madaniyati kunlari” hayajonli lahzalarga boy chinakam ma'naviy bayram bo'ldi. Eng muhimi, shuning vositasida azaldan do'st bo'lib, bir-biriga intilib, bir-birini sog'inib yashab kelayotgan qardosh xalqlarning madaniy yaqinligi yanada mustahkamlandi.
Shubha yo'q, bu muhim madaniy voqea ikki davlat rahbarlari Shavkat Mirziyoyev va Ilhom Aliyevlar siyosiy irodasi natijasida yangi bosqichga chiqib, shiddat bilan rivojlanayotgan O'zbekiston va Ozarbayjon munosabatlarida ham yangi sahifalar ochadi.
Shuhrat ORIF,
O'zbekiston Yozuvchilar uyushmasi a'zosi, shoir.
Toshkent – Boku – Toshkent.