Ma'naviy yuksalishning yangi marrasi
Yangi O'zbekiston taraqqiyot strategiyasini amalga oshirish jarayonida orttirilgan tajriba hamda natijalar asosida ishlab chiqilgan, yaqin yetti yilda mamlakatimizni rivojlantirishga qaratilgan “O'zbekiston — 2030” strategiyasi va unda ko'zlangan maqsadlarni amalga oshirish nafaqat qonunlarimizni mustahkamlash, ijtimoiy-iqtisodiy salohiyatni yuksaltirish, mudofaa qobiliyatini mustahkamlash, balki ma'naviyat jabhasida ham amaliy ishlarimizni takomillashtirib, bugungi kun talablariga moslashtirish, sog'lom ma'naviy ruhiyat takomilini yangi sifat bosqichiga ko'tarishni talab qilmoqda.
O'tgan yil 22 dekabr kuni O'zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev tomonidan Respublika Ma'naviyat va ma'rifat kengashining kengaytirilgan yig'ilishida ilgari surilgan ilg'or fikr va hayotchan g'oyalar, mamlakatimiz ma'naviy hayoti uchun kechiktirib bo'lmas muhim vazifalar keng jamoatchilik tomonidan iliq kutib olindi, ayniqsa, ta'lim-tarbiya sohasi vakillarini yanada ruhlantirdi.
Mazkur tarixiy yig'ilishda Davlatimiz rahbari yurtimizda madaniyat, san'at, ijod, ma'naviyat va ma'rifat sohalaridagi barcha muhim masalalarni tahlil qilib, konstruktiv yechim va takliflarni ilgari surdi. Jumladan, Prezidentimiz bashariyat ma'naviy olami murakkab inqirozlarni boshdan kechirayotgani, azaliy insoniy qadriyatlar qayta baholanayotganini alohida ta'kidlab o'tdi. Jahondagi kuch va aql markazlari tub maqsadlaridan og'ib, “yumshoq kuch” vositalari orqali dunyoning turli nuqtalarida qarama-qarshilik va keskinliklarni avj oldirmoqdaki, bu mintaqamiz hamda mamlakatimizning barcha fuqarolaridan teran fikrlash va ma'naviy hushyor bo'lishni talab etmoqda.
“Inson qadri uchun” g'oyasi va “inson – jamiyat – davlat” tamoyilini o'zida mujassam etgan yangilangan Konstitutsiyamiz Yangi O'zbekistonni, Uchinchi Renessans poydevorini yaratishda xizmat qilmoqda. Ayniqsa, konstitutsiyada belgilangan normalarni hayotga tatbiq etishda “O'zbekiston – 2030” strategiyasi jamiyatimizning yetakchi drayveriga aylanadi. Prezidentimiz ta'biri bilan aytganda, “2030 yilgacha yalpi ichki mahsulot hajmini 2 barobar oshirib, 160 milliard dollarga, aholi jon boshiga daromad miqdorini esa o'rtacha 4 ming dollarga yetkazishni reja qilganmiz”. Strategiyaning amaliy natijalari yaqin kelajakda xalqimiz hayotida, turmushi hamda dasturxonida o'z aksini topib, ularning hayotiy mo'ljallari oydinlashib, yurtga daxldorlik hissi yuksalishiga xizmat qiladi.
Barchamizga ma'lumki, yurtimiz jahon tamaddun silsilasida o'z nufuzi va vazni bilan ajralib turadi. Muqaddas zaminimizda kamol topgan ilm-fan darg'alari, dinu diyonat allomalarining boy ma'naviy merosi jamiyatimiz ravnaqining tagzamini bo'lib xizmat qilmoqda. Davlatimiz rahbarining tashabbusi bilan bugun ana o'sha silsilaning bardavomligi uchun zamin, ana shunday ulug' zotlarni tarbiyalab beradigan muhit va sharoit yaratilmoqda. Ayniqsa, bugungi g'oyat murakkab va tahlikali vaziyatda yoshlarimizda milliy qadriyatlarimiz hamda buyuk ajdodlarimiz, ulug' allomalarimiz, fan, adabiyot va san'at namoyandalari tomonidan yaratilgan xazinadan samarali foydalanish, uning bebaholigini anglash va his qilish ko'nikmalarini shakllantirish va rivojlantirish har doimgidan dolzarblik kasb etmoqda. Vaholanki, shu orqali ozod Vatanimiz ertangi kuni vorislarida milliy g'urur, iftixor tuyg'ularini rivojlantirishga, ularni ma'naviy yetuklikka yetaklashga, intilish va izlanishlar uchun qanot baxsh etishga erishamiz.
Millatning ma'naviy qiyofasi, albatta, uning ilmli, salohiyatli, zakovatli xalqi, yoshlari bilan o'lchanadi. Ayniqsa, Yurtboshimiz ta'biri bilan aytganda, “o'zbek”, “o'zbekistonlik”, “O'zbekiston” degan nomlar bilan yashab qolishni istaydigan bo'lsak, bu borada ishlarimizni tizimli yo'lga qo'yishimiz lozim, yoshlarimiz qalbida vatanparvarlik, yurtga daxldorlik, yuksak fuqarolik pozitsiyasini shakllantirishda amaliy ishlarga kirishishni kechiktirmaslik ayni haqiqat.
Turli axborot tarmoqlari orqali, asosan, chetdan, ba'zan hatto, mamlakatimizning o'zida ham Konstitutsiya va qonunlarimizga zid pozitsiyalar ilgari surilayotgani, jumladan, diniy e'tiqod niqobi ostida yoshlarni ma'rifatga emas, zo'ravonlikka, milliy o'zligini, madaniy-ma'rifiy va oilaviy qadriyatlarini yo'qotishga undash yo'li bilan jamiyatda zo'ravonlik va turfa radikal qarashlarni tarqatish orqali jaholatga undash holatlari paydo bo'layotganiga Yurtboshimiz alohida urg'u berib, bunday vaziyatda jamiyatimizda jaholatga qarshi ma'rifat bilan kurashishni kuchaytirish, ehtiyotkorlik va ogohlikni oshirish, konfessiyalararo va millatlararo totuvlikni mustahkamlash, jamiyatda bag'rikenglik madaniyatini rivojlantirish lozimligi ta'kidlandi.
Davlat rahbarining “Ma'naviyat boshqa sohalardan oldinda yurishi, yangi kuchga, yangi harakatga aylanishi kerak”, degan so'zlari o'zini shu yurtning farzandi deb bilgan har bir ziyolining shiori, faoliyat dasturiga aylanishi orqali yanada faol bo'lishga, jamiyatda buzg'unchilikning har qanday ko'rinishda namoyon bo'lishiga nisbatan murosasizlik muhitini yaratishda, buzg'unchi mafkuralarga qarshi immunitetni shakllantirishda, huquqiy savodxonlik va ijtimoiy javobgarlik hissini oshirishda, tinchlik va bag'rikenglik muhitini mustahkamlashda yanada faol bo'lishga, o'zlarining ma'naviy fazilatlari bilan boshqalarga o'rnak ko'rsatishga chaqirdi. Zero, ma'naviyat, milliy an'ana va qadriyatlarsiz, ma'naviy-milliy ruhsiz hech bir mamlakat o'zi ko'zlagan natijaga erisha olmaydi.
Til – milliy qadriyatlarni birlashtirib, tutashtirib, namoyon etib turuvchi eng mustahkam zanjir, boy va cheksiz ma'naviy xazina. Milliy tilga e'tibor va ehtirom millatsevarlik, vatanparvarlik, oliyjanoblikning yorqin ifodasidir. Milliy til – milliy urf-odat, qadriyatlarni, milliy ma'naviy meros-manbalarni bilish, o'zlashtirish, yetkazib berish, targ'ib etishda, o'zlikni anglash, anglatishda birlamchi vosita. Buni chuqur anglagan Prezidentimiz o'z faoliyatining dastlabki damlaridan milliy o'zbek tilimizning yuksalishiga e'tiborni kuchaytirdi, uning xalqaro nufuzini oshirishga doir zalvorli qadamlar tashlandi, uning mantiqiy davomi sifatida mazkur yig'ilishda ham o'zbek tilining davlat tili sifatidagi nufuzini oshirishga alohida urg'u berildi. Quvonarlisi shuki, “o'zbek tili va adabiyoti” fani o'qituvchilariga ham xalqaro sertifikatga ega bo'lgan boshqa fan o'qituvchilaridan kam bo'lmagan miqdorda qo'shimcha haq to'lanishi, o'zbek tili bo'yicha xalqaro fan olimpiadasi o'tkazilishi, g'olib va sovrindorlari pul mukofoti bilan taqdirlanishi hamda oliygohlarga o'zbek filologiyasi yo'nalishi bo'yicha davlat granti asosida o'qishga qabul qilinishi kabi takliflarning hayotga tatbiq etilishi, yoshlarimizda faxr va iftixor tuyg'usining yanada rivojlanishiga, o'zbek tilimiz qadr-qimmatining oshishiga, jozibadorligiga, uning jahon tillari o'rtasida nufuzi va obro'si oshishiga xizmat qiladi.
Bashar zakovati durdonalarini o'zida jam etgan kitoblar insonning barkamol shaxs bo'lib shakllanishida benazir manba bo'lib xizmat qilishi hammamizga ma'lum. Kitoblar insonning ongu tafakkurini boyitadi, ruhini yuksaltiradi, hayotdan zavq olib yashashga o'rgatadi. Adabiyotga va ilmga mushtoq insonlar nojo'ya harakatlardan tiyiladi, bunyodkorlik manzillari tomon hamisha sobit qadam tashlaydi. Shu bois yurtimizda xalqimizning mutolaa madaniyatini kuchaytirishga qaratilgan qator chora-tadbirlar ko'rildi va ko'rilyapti. Yig'ilishda aytilganidek, bu boradagi ishlar izchil davom ettiriladi. Yaqin kelajakda milliy va jahon adabiyotining eng sara namunalarini ko'p ming nusxalarda chop qilish va kutubxonalarga yetkazib berish choralari ko'rilishi, ijodiy buyurtmalar, muallif va tarjimonlarga qalam haqi ko'paytirilishi, nashriyot va matbaa korxonalarining moliyaviy imkoniyatlarini kengaytirish maqsadida 5 yilga barcha soliq turlaridan ozod etilishi, tarjima san'atini rivojlantirish, mehnatni munosib rag'batlantirish uchun Ogahiy nomidagi xalqaro mukofot ta'sis qilinishi, bu sohalarni yangi sifat bosqichiga ko'tarib, millatimiz ma'naviy yuksalish yo'lida yangi sahifa bo'ladi.
Shubhasizki, har qaysi davr va makonda ma'naviy taraqqiyotsiz ezgulik maqsadiga erishib bo'lmaydi. Shu maqsad yo'lida millat oydinlari xalqimiz qalbida Vatanga mehr va mustahkam ishonch, tinch va farovon hayot qurishga intilish, odamlar qalbida bir-biriga hurmat, yaqinlik, do'stu birodarlik tuyg'ularini yanada oshirishi kabi maqsadlarni shakllantirishda fidokorlik, jonkuyarlik namunalarini ko'rsatmog'i kerak.
Sadoqat SIDDIQOVA,
Buxoro muhandislik-texnologiya instituti rektori.