Qishlog'imiz nomi nega pulhokim?
Pulhokim ko'prigi inson qo'li bilan bunyod etilgan inshoot bo'lganida, ehtimol necha ming yillarning sinovidan omon chiqmas edi. Alloh taolo okean va dengizlar hamda quruqlikda yashaydigan jonivorlar, shu jumladan, inson uchun barcha sharoitlarni mukammal qilib yaratgan. Tuproqdan bunyod bo'lgan Pulhokim ko'prigi va ko'prik yonidagi buloq fikri ojizimizga bir dalildir.
Ikki tog' orasidagi ushbu ko'prikning uzunligi 26 metr, eni 5 metr, qalinligi 10 metr va soydan balandligi 19,6 metrni tashkil etadi. Ochig'i, qishlog'imiz ahli “Pulhokim” so'zining ma'nosiga ko'pam e'tibor bermaydi. Qishloq yuqorisidagi Boboqozoq va Takati tog'larini Pulhokim ko'prigi bog'lab turadi. Ko'prik tagidan 20-30 km uzoqlikdagi tog'lardan oqib keladigan Zarangbuloq, Qo'shbuloq va Ko'kbuloq soyi o'tgan. Ko'prikning chap tomoni — pastdagi toshlar orasidagi buloqdan chiqadigan suv yodga boy bo'lganidan ichishga, kir yuvishga yaroqsiz. Xalq buloq suvidan faqat tomorqa sug'orishda foydalanib kelmoqda.
Pulhokimliklar suvning qadrini juda yaxshi bilgani uchun bir tomchisiniyam zoe qilmaydi. Pudinaning suvini kir-chir va yuvinishga ishlatgan xalq ichadigan suvni Omonxona qishlog'i yaqinidagi G'urg'urak, Sariqamishdagi Gulbuloqdan eshakda tashigan. Keyinchalik, aniqrog'i, o'tgan asrning 70-yillaridan bugungi kungacha Boysun shahridan maxsus mashinalarda tashib keltiryapti.
Alloh taolo ko'prik bilan birga uning yonidan to Jiydabuloqqacha bo'lgan tog' tagida qandaydir ko'lni ham yaratgan degan xayolga boraman. Bundan oltmish yilcha burun geologiya-qidiruv idoralari ko'magida Jiydabuloqda quduq kavlanib, suv chiqarilgan. Ko'p o'tmay, Pulhokimdagi buloq qurib qolgan. Ikki buloqning manbai bitta bo'lgan-da. Toshkentdan mutaxassislar kelib, Jiydabuloqdagi quduq butunlay bekitilgan, ammo baribir Pulhokimdagi buloqdan suv chiqmagan. Shundan keyin hukumat buloqdan salkam to'qqiz yuz metr quyidan yonma-yon ikkita quduq kavlattirgan.
Parvardigor amri bilan yaratilgan bu o'ziga xos ko'prikka o'zining haqiqiy Pulhokim nomi berilishini, YuNESKO tomonidan moddiy va madaniy meros sifatida ro'yxatga olinib, sayyohlar tomosha qiladigan manzilga aylanishini istaymiz.
Bir guruh faxriylar YuNESKO ishlari bo'yicha O'zbekiston Respublikasi Milliy komissiyasiga maqsadimizni bayon etgan edik. Madaniy meros agentligi Milliy komissiyaga bergan javob xatida Madaniyat vazirining 2019 yildagi 407-sonli buyrug'i bilan Pulhokim ko'prigi mahalliy toifaga kiritilganligi, mazkur ob'yekt O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2019 yildagi 846-son qarori bilan Surxondaryo viloyatidagi diqqatga sazovor joy sifatida davlat ro'yxatiga olinganligi to'g'risida xabar berilgan ekan.
Agentlik O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2021 yildagi 19-son qaroriga ko'ra 2021-2030 yillarda O'zbekiston Respublikasi YuNESKOning Umumjahon madaniy merosi ro'yxatiga kiritish uchun Milliy reja qabul qilinganligi munosabati bilan kelgusida Pulhokim ko'prigining ham kirish imkoniyatlari o'rganib chiqilishini ma'lum qilgan.
Ushbu ijobiy xabar bizni quvontirdi, ammo bu bizning orzu va umidlarimizdan ancha uzoqdadir. Umidimiz, Milliy komissiya rahbariyati va Madaniy meros agentligi sa'y-harakati bilan Pulhokim ko'prigi 2024 yilning oxirigacha YuNESKOning Umumjahon merosi ro'yxatiga kiritilsa.
Xurram NORQOBILOV,
biologiya fanlari
nomzodi.