Axborot xizmati “qalqon” xizmatmi?
“Hurriyat” gazetasining 2020 yil 23 sentyabr 33-sonida chop etilgan O'zbekistonda xizmat ko'rsatgan jurnalist Norqobil Jalilovning “Haqiqat devor ortida emas yoki matbuot kotiblari qachongacha o'z rahbarini tanqiddan himoya qiladi?” degan maqolasini o'qib, shu sohada bir muddat o'zim ishlaganim bois, ko'nglimdagi gaplarni yozgim keldi. Tuman hokimliklarining axborot xizmati faoliyati faqatgina tuman hokimi va sektor rahbarlarining “sayyor yurishlari”ni qadamma-qadam yoritish hamda tumanda bo'lib o'tgan turli darajadagi yig'ilishlar bitiladigan jadvalni raqamlab, to'ldirib boradigan tuzilma emas, tizilmaga aylanib qoldi.
Bu bir xil qolipdagi xabarlar, fotosuratlar va hatto videolavhalarning ijtimoiy tarmoq foydalanuvchilariga mutlaqo qizig'i (ahamiyati ham, albatta) yo'qligini qo'yilgan postlarga bir necha odamgina munosabat bildirayotganidan ham bilsa bo'ladi.
Aslida axborot xizmatlari hisobot uchun tashkil etilmagan, bo'lim hokimlikka murojaat qiladiganlarga, kelib tushgan arizalar, markaziy nashrlar, rasmiy-ijtimoiy tarmoqlarda tarqalgan tanqidiy xabar va lavhalarga tezkor javob qaytaruvchi xizmat bo'lishi kerak edi. Ammo negadir muammo qolib, ulardan biror blogerning mahalladagi mayda bir masalaga bildirgan tanqidiy postiga tezkor ravishda munosabat bildirishi talab qilinayapti, xolos. Yana javoblar ham bir xil qolipda — “Rasmiy munosabat”, deb yuritilishi kishini ajablantiradi. Shuningdek, xorijiy axborot vositalari tarqatgan xabarlarga ham shu zayl rasmiy munosabat fonida xaspo'shlanadi. Amalda esa hech bir muammo hal etilmayapti.
Albatta, fuqarolar yuzaga kelgan muammo bo'yicha avval mahalla mutasaddilariga, ular bartaraf qilolmasa hokimlikka chiqishadi. Va'dalar berilgach ham ish hal bo'lmagach, buni xorijiy biror axborot vositasi sayti orqali ko'tarishga majbur bo'lishmoqda. Negadir shundan keyingina hokimlik “g'imirlab” qoladi, go'yo masalaga jiddiy e'tibor qaratayotgandek. Eng muhimi, oylab, yillab yechim topmagan muammoga bir necha soatda yechim topiladi, albatta, “rejalashtirildi”, “loyiha ishlanayapti” kabi oxiri noma'lum va'dalar bilan.
Eng qizig'i shundaki, markaziy bosma nashrlar, teleko'rsatuv va radio eshittirishlarda ko'tarib chiqilgan, ya'ni ma'lum hududdan yoritilgan tanqidiy chiqishlarga hokimlik va uning axborot xizmati sukut saqlaydi. Nega deganda, yolg'on javob (aslida to'g'ri javob topilmaydi, o'zini hurmat qilgan OAVlari yolg'on xabarni yoritmaydi ham) berib qo'ysa, “po'stagini qoqish”larini yaxshi bilishadi.
Shu ma'noda, bugungi hokimlik axborot xizmatlari “jadval to'ldirishdan” tashqari, faqat blogerlar va xorijiy axborot vositalari bilan pinhona “kurash” olib borayotgan (saytlar tarqatgan axborot rost bo'lsa-da, odamlar ishonmaydi, shunday ekan, uning odamlarga qizig'i ham yo'q) tizilmaga aylandi. Respublika OAVlari ular uchun yo'q hisobimi?
Yana bir fikr: ziyolilar orasida bugungi axborot xizmatlarining tom ma'nodagi jurnalistikaga aloqasi bormi? — degan savol paydo bo'ldi. Menimcha, yo'q! Ularda ishlayotganlarning aksariyati boshqa soha odamlari. Buni matbuotda o'ttiz besh yildan buyon ishlayotgan jurnalist sifatida va aynan axborot xizmatida bir muddat ishlaganim uchun qiyoslab aytayapman.
Aslida Prezidentimizning axborot xizmatlarini tashkil qilishdan maqsadi hokimliklarni mamlakat taraqqiyotiga, aholi farovonligiga xizmat qildirishdan iborat edi. Ammo hokimliklar bu tizilmani chindan ham o'zlarini himoya qiluvchi “qalqon”ga, matbuot kotiblarini esa “yugurdak”ka aylantirib olishdi.
Axborot xizmatidagilar nima ham qilsin, voz kechay desa, maoshi yaxshi, oila boqsa bo'ladi, yo'q-sa, “Aravasiga mingach, qo'shig'ini aytishga majbursan”da, degan naqlga ko'nib yuraveradi-da. Bu ketishda jamiyatda qachon yuksalish bo'ladi? Shaffoflik pana-pastqamda qolib ketaveradimi? Shunisi achinarli…
Ro'zimboy HASAN,
jurnalist