Matbuot xizmatiga “o'gay” matbuot
Yodingizda bo'lsa “XXI asr” gazetasining shu yilgi 32-sonida (sanasi 3 avgust) jurnalist Ro'zimboy Hasanning “Anna German Urganchning “o'gay” qizi(mi)!?” sarlavhali tanqidiy maqola bosilib chiqqach, anchagina shov-shuvlarga sabab bo'ldi. Boisi, juda qisqa muddat ichida Xorazm viloyati hamda Urganch shahri hokimliklari matbuotdagi bu asosli chiqishga e'tibor qaratib, maqolada ko'tarilgan muammoni ijobiy hal qilishdi. Albatta, mas'ullarga tashakkur aytish kerak.
Tanqidiy maqolamizda O'zbekiston Respublikasi Bosh vazirining 2021 yil 3 may sanasidagi “31/1-990” raqamli chora-tadbirlar rejasining 32-bandida Urganch shahridagi 1-son bolalar musiqa va san'at maktabiga Anna German nomini berish va hovlisiga yodgorlik o'rnatish belgilangan bo'lsa-da, o'tgan ikki yildan ortiq vaqtda bu masalaga e'tibor qilinmayotgani tilga olingandi.
Urganch shahar hokimi zudlik bilan farmoyish chiqarib, haykalni tayyorlashga va o'rnatishga ketadigan tegishli mablag'ni ajratdi va 25 avgustda — Anna German vafot etgan kuni yodgorlik o'rnatildi!
Yaxshi-ya!
Albatta. Quvonmay bo'ladimi!
Buni quvonch bilan yozayotganimiz sababi – so'nggi yillarda idora-tashkilotlar, mahalliy hokimliklar vaqtli matbuotda chop etilayotgan tanqidiy chiqishlarga e'tiborsizlik bilan qarab kelayotgani inkor qilish qiyin bo'lgan haqiqat edi. Biror tumandan tayyorlangan tanqidiy material xususida matbuot xizmati rahbariga bog'lanishimizga to'g'ri kelganda, odatda, ulardan bir xil qolipdagi javobni eshitishga o'rganib qolganmiz: “Iya, qachon chiqdi? Xabarim yo'q ekan!”
Prezidentimiz farmoni bilan idora-tashkilotlar, tuman hokimliklarida matbuot xizmati tashkil qilinganiga to'rt yildan oshib qoldi. Bu xizmat zimmasiga ommaviy axborot vositalari hamda ijtimoiy tarmoqlarda oydinlanayotgan tanqidiy chiqishlarga munosabat bildirish vazifasi birinchi navbatda yuklatilgandi. Ammo ming taassufki, aksariyat tizimlardagi matbuot xizmatlari “o'zlarining birinchi navbatdagi vazifasi sifatida ijtimoiy tarmoqlar (hatto ayrim xorijiy va mahalliy OAV hamda saytu telegram guruhlari)da bo'lar-bo'lmas, u asoslimi, asossizmi, baribir, chiqqan bo'lsa tamom, tanqidiy chiqishlarga tezkor munosabat bildirish” deb bilishadi.
Matbuot xizmatlari mas'ullari erta-yu kech planshetu qo'l telefonlaridan nigohlarini uzmay o'tiradi: xo'sh, qani, qaysi tarmoqda o'z tizimi, hududiga aloqador biror noxushroq “negativ” narsa chiqibdi, shuni nazorat qilish bilan ovora-yu sarsonlar!
Va hatto texnika taraqqiyoti sharoitida hozir kun bo'yi telefonga termilib o'tirish shart emas, unga maxsus dastur o'rnatib, o'z tumani yoki tizimi atamasini kiritib qo'yishsa…qarangki, qaysi tarmoqda biror narsa tarqalsa, bo'ldi, hamma havolalar chiqib kelaveradi.
Lekin buni qarangki, o'sha dasturga OAV kiritilmagan. Bosma nashrlar, radio va televidenie ham “unutilgan”.
…Matbuot(Axborot) xizmati rahbari bo'lgan bir tanishimiz qiziq gapni aytib qoldi: “Bizlar birinchi navbatda yurtimiz sha'ni, obro'sini saqlashimiz kerak. Ijtimoiy tarmoqlardagi har bir narsani dunyo kuzatadi. Ayniqsa, tanqidga moyilroq chiqishlarni odamlar kiprik qoqmay o'qiydi. Ko'pchilik deyarli maqtov va ijobiy narsalarni o'tkazvoradi, aksincha, ko'ngilsiz voqealar tez tarqaladi. Mabodo bizning idoramiz nomi keltirilgan to'rt qator tanqidiyroq narsa chiqsa, urdi Xudo, shu zahoti to'polon boshlanadi. Qanday qilib bo'lsayam yashin tezligida “andavalangan” munosabat bildirmasak, uyimiz kuyadi. Nima emish, bunday chiqishlarga befarq bo'lsak… unda yurtimiz imijiga putur yetadi. Gazetalar esa mamlakat ichida tarqaladi, yana adadi oz…”
Fikrlashga qarang! Ana sizga saviya, ana sizga daraja!?
Vaqtli matbuot hech qachon tanqidiy chiqishi orqali mamlakat obro'sini to'kishni o'z oldiga maqsad qilib qo'ymagan, qo'ymaydi ham. Qolaversa, qaysidir tuman hokimi yoki tashkilot mamlakat imijini belgilamaydi. Har bir tanqidiy chiqish ortida muammosiga yechim izlagan mustaqil davlatimiz fuqarosi bor, xalqning bir vakili bor, INSON bor axir! Qay bir tumanda islohotlarning paysalga solinayotgani, davlat rahbari imzolagan farmon va qarorlar yoki hukumat tomonidan belgilangan vazifalar ijro qilinmayotgani, asossiz paysalga solinayotgani haqida bong uradi matbuot.
Ba'zan ko'zimiz tushadi: hatto ismi-sharifini chala-chulpa yozadigan o'zini bloger deb ataydigan shovvoz qaysidir mahallaga tortilgan ichimlik suv quvuri bexos yorilgani haqida (boshqa mavzularni qo'yavering, YTH, janjal-to'polon, kurakda turmaydigan haqoratli videolar va hokazo…) og'iz ko'pirtirib, yana “Hoy, hokim, prokuror va boshqa mutasaddilar, qaerdasiz, hammangiz uxlab yotibsizlarmi?” degan savodsizlarcha yozilgan, lekin vahimali sarlavha bilan ijtimoiy tarmoqda chiqish qiladi va… Oradan uch-to'rt soat o'tar-o'tmas, xuddi o'sha viloyat-tuman-shahar yo qaysidir nomi ot hurkitadigan idora matbuot xizmati “o'sha kamchilik tezkorlik bilan tuzatilgani” haqida axborot-xabarcha e'lon qiladi. Bu yoqda esa bosma nashrlarda o'sha tumanda tadbirkorlar o'z loyihalarini amalga oshirish uchun yillab kredit ololmayotganlari, ishlab chiqarishni yo'lga qo'yolmay, bor mahsulotni ham sotolmayotganliklari uchun qarzlar kundan-kun “bolalab” borayotganidan norozi bo'lishayotgani yoki qaysidir yurtdoshimizning haq-huquqlari buzilayotgani, bir-biridan farq qilmaydigan “idoralararo “otpiska”lardan odamlarning hafsalasi pir bo'layotgani haqidagi jiddiy, fakt va raqamlarga asoslangan tanqidiy chiqishga tezkor emas, o'z muddatida, ya'ni qonunda belgilangan tartibda munosabat bildirish o'sha, davlatdan otning kallasiday maosh olib, nuqul murosasozlik qilayotgan matbuot xizmatining tushiga ham kirmaydi. Yanada qizig'i, tanqidiy chiqishlarimiz ta'sirchanligini oshirish maqsadida, biz o'sha materiallarimizni ijtimoiy tarmoqlarga joylab boramiz. Kuzatuvchilar bu havolalarimizga imkon qadar o'z munosabatini ham bildiradi, hatto ayrimlari qiziqqonlik qilib, mas'ullar sha'niga nordonroq so'zlarni ham yozishadi. Xuddi ana shunday paytda o'z rahbari atrofida “Xitoy devori” qurib olgan “sodiq himoyachi” — matbuot xizmati “tirilib” qoladi. Bu “jonlanish” isboti u qo'ng'iroq qilib, o'sha maqolani ijtimoiy tarmoqdan olib tashlashni iltimos qilish bilan yakunlanadi…
Bunday ikki xil standart qachongacha davom etadi? Kim bu savolga jo'yaliroq javob beradi?
Aslida, barcha OAV vakillari, shuningdek, ijtimoiy tarmoqda o'zining xolis va adolatli so'zini aytmoqqa harakat qilayotgan insonlarning ezgu maqsadi, yorug' niyati bitta: u ham bo'lsa, shu ozod Vatanimizning nurli kelajagi, istiqboli, taraqqiyoti, Prezidentimiz ta'biri bilan aytganda, jonajon xalqimizni rozi qilishdir. Demak, bu jabhada toifa yoki taraflarga ajratish yaxshilikka olib bormaydi.
Norqobil JALILOV,
O'zbekistonda xizmat ko'rsatgan jurnalist, “XXI asr” gazetasi
Bosh muharriri.